Krótsza dniówka robocza dla niepełnosprawnego

Posiadanie przez pracownika tzw. grupy inwalidzkiej zobowiązuje pracodawcę do stosowania wobec niego obniżonych norm czasu pracy. Nie dotyczy to wszystkich stopni niepełnosprawności, ale tylko tych wyższych, tj. znacznego i umiarkowanego. Zasady stosowania skróconych norm czasu pracy ulegają jednak stopniowym zmianom. Jedna z nich, wprowadzająca istotne modyfikacje dotychczasowych reguł w tym zakresie, zacznie obowiązywać od nowego roku.

Nocki i nadgodziny, jeżeli lekarz pozwoli

Normy czasu pracy obowiązujące pracowników niepełnosprawnych różnią się w zależności od tego, jakim stopniem niepełnosprawności się legitymują. Jeżeli jest to stopień lekki (najniższy), wówczas dniówka robocza takiego zatrudnionego wynosi 8 godzin, natomiast norma tygodniowa 40 godzin. W przypadku gdy pracownik jest niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym lub znacznym, obowiązuje go 7-godzinna norma dobowa i 35-godzinna norma tygodniowa. Takie odrębne od ogółu pracowników normy czasu pracy obowiązują na mocy art. 15 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zwanej dalej ustawą o rehabilitacji.

Należy podkreślić, że stosowanie skróconych norm czasu pracy nie może spowodować obniżenia wysokości wynagrodzenia pracownika ustalonego w stałej miesięcznej wysokości. Natomiast godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na te skrócone normy ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.

Prawo pracy, wprowadzając generalną ochronę pracowników niepełnosprawnych przed nadmiernym obciążeniem ich pracą, dopuszcza też wyjątki od tych ochronnych regulacji. Na mocy art. 16 ustawy o rehabilitacji, obniżone normy czasu pracy nie są stosowane, jeżeli:

pracownik niepełnosprawny zatrudniony jest przy pilnowaniu,
na wniosek niepełnosprawnego, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub, w razie jego braku, sprawujący opiekę nad pracownikiem, wyrazi zgodę na wykonywanie pracy w zwiększonym wymiarze czasu pracy.

W powyższych przypadkach wyłączone są nie tylko przepisy o obniżonych normach czasu pracy, ale również regulacje wprowadzające zakaz wykonywania przez niepełnosprawnego pracy w porze nocnej i w nadgodzinach. Przepis art. 16 uchyla bowiem stosowanie całości art. 15 ustawy o rehabilitacji. Jeżeli jednak nie występują okoliczności przewidziane w art. 16 tej ustawy, wówczas pracownik niepełnosprawny pracuje krócej oraz bez możliwości obciążenia go pracą nadliczbową lub w nocy. Niepełnosprawny ma też prawo do dodatkowej, 15-minutowej przerwy w pracy, na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Przysługuje ona niezależnie od 15-minutowej przerwy, którą przewiduje Kodeks pracy.

Tygodniowa norma czasu pracy niepełnosprawnego ma charakter stały, tj. jest ustalana sztywno, a nie przeciętnie.

Począwszy od 1 czerwca 2011 r. wszystkie specjalne uprawnienia dla niepełnosprawnych przysługują od dnia, w którym osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. To zaś generalnie następuje od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. Takie regulacje wprowadzone zostały na mocy ustawy nowelizującej ustawę o rehabilitacji z dnia 29 października 2010 r. (Dz. U. nr 226, poz. 1475.) Wprowadziła ona wiele istotnych zmian nie tylko jeżeli chodzi o kwestie zaliczania niepełnosprawnych do stanu zatrudnienia, ale również w zakresie czasu pracy niepełnosprawnych. Te ostatnie zmiany wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2012 r.

Od nowego roku więcej dłuższych dniówek

Ostatnia nowelizacja ustawy o rehabilitacji wprowadziła kilka zupełnie nowych regulacji. Zmianie uległy zasady zaliczania niepełnosprawnych do stanu zatrudnienia, nabywanie uprawnień przez niepełnosprawnych czy normy ich czasu pracy. Przepisy nowelizujące wchodzą w życie stopniowo, a te, które dotyczą czasu pracy niepełnosprawnych zaczną obowiązywać dopiero od nowego roku. W poważnym stopniu zmieniają one dotychczasowe unormowania.

Od przyszłego roku zasadą będzie praca niepełnosprawnego, bez względu na stopień niepełnosprawności, w ramach 8-godzinnej normy dobowej i 40-godzinnej normy tygodniowej (sztywna norma tygodniowa, tak jak dotąd, zostanie utrzymana). Krótsze normy czasu pracy, tj. 7-godzinna norma dobowa i 35-godzinna norma tygodniowa będą natomiast obowiązywały tylko wtedy, gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub, w razie jego braku, lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym lub umiarkowanym, wyda w odniesieniu do tej osoby zaświadczenie o celowości stosowania skróconych norm czasu pracy. W takim przypadku znajdą one zastosowanie od dnia przedstawienia pracodawcy zaświadczenia o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy. Koszty wspomnianych badań będą obciążały pracodawcę.

Bez zmian pozostanie natomiast zakaz zatrudniania niepełnosprawnego przy pracy w nocy oraz w nadgodzinach.

Ustawa nowelizująca nie objęła też swoim zakresem art. 16 ustawy o rehabilitacji - należy więc przyjąć, iż nadal będzie obowiązywało wyłączenie skróconych norm czasu pracy oraz zakazu pracy w nadgodzinach i w porze nocnej odnośnie niepełnosprawnych zatrudnionych przy pilnowaniu.

W przypadku niepełnosprawnych zatrudnionych przy innych pracach wspomniany zakaz nie będzie natomiast wiążący, jeżeli lekarz medycyny pracy lub, w razie jego braku, sprawujący opiekę profilaktyczną nad pracownikiem, wyrazi zgodę na pracę w nadgodzinach i w porze nocnej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721)