Kwoty wolne od potrąceń w 2015 r.

Znajomość kwot wolnych od potrąceń obowiązujących w danym roku jest niezbędna do prawidłowego ustalenia poziomu wynagrodzenia wolnego od zajęcia. Kwoty te zmieniają się wraz ze zmianą minimalnego wynagrodzenia za pracę na dany rok. W przyszłym roku, wzorem lat ubiegłych, ulegną one podwyższeniu.

Ochronna funkcja kwoty wolnej

Celem wprowadzenia kwoty wolnej jest ochrona wynagrodzenia pracownika przed nadmiernymi potrąceniami. Zatrudniony, mimo zajęcia swojego wynagrodzenia, powinien otrzymać pewne minimum płacowe, które pozwoli mu na egzystencję. Stąd konieczność stosowania kwoty wolnej przy potrąceniach o charakterze innym niż alimentacyjne. Potrącenia dokonywane na poczet świadczeń alimentacyjnych nie korzystają z tej ochrony (tj. z kwoty wolnej) z uwagi na szczególne przeznaczenie świadczeń alimentacyjnych. W przypadku egzekucji tych należności funkcję zabezpieczającą pełni tylko górna granica potrąceń.

Kwoty wolne od potrąceń ustalane są na podstawie obowiązującego w danym roku kalendarzowym minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. w 2015 r. od kwoty 1.750 zł. Zgodnie z art. 87¹ K.p. wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (oraz, zgodnie ze stanowiskiem resortu pracy, składki zdrowotnej) - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
75% ww. wynagrodzenia - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
90% ww. wynagrodzenia - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 K.p.

W zakresie tzw. potrąceń dobrowolnych (na podstawie pisemnej zgody pracownika) kwotą wolną od potrąceń jest kwota:

minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym mowa powyżej - przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
80% tej kwoty - przy potrącaniu innych należności (art. 91 K.p.).

Wyliczenie kwoty wolnej od potrąceń oraz jej wysokość w zależności od kosztów uzyskania przychodów oraz stosowania lub nie kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek dochodowy przedstawiają tabele 1 i 2.

Kwoty wolne przy niepełnym etacie

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do tego wymiaru (art. 87¹ § 2 K.p.). Dokonując ich ustalenia w pierwszej kolejności oblicza się wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę stosownie do wymiaru czasu pracy pracownika, a następnie dokonuje odliczeń składkowo-podatkowych (stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wyrażone w piśmie z dnia 7 stycznia 2014 r.). Wysokość kwot wolnych dla niektórych niepełnych etatów przy potrąceniach niealimentacyjnych (od 100% wynagrodzenia minimalnego) przedstawia tabela 3.

Co do kwoty wolnej w pierwszym roku pracy, to ustala się ją na podstawie wynagrodzenia minimalnego przysługującego w tym okresie, czyli 80% wynagrodzenia minimalnego (stanowisko Departamentu Prawnego GIP, znak pisma: GPP-416-4560-465/07/PE). Należy zasygnalizować, że resort pracy stoi na innym stanowisku, uważając, iż nie ma podstaw do różnicowania wysokości kwoty wolnej w zależności od tego, czy chodzi o pierwszy, czy o kolejne lata zatrudnienia. Wysokość kwot wolnych w pierwszym roku pracy (przy uwzględnieniu stanowiska GIP) przedstawia tabela 4.

Tabela 1. Wyliczenie kwoty wolnej od potrąceń w 2015 r. przy założeniu, że nie zmienią się koszty uzyskania przychodów i kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy oraz że pracownik jest zatrudniony na pełny etat (w kolejnym roku pracy), ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodów i złożył pracodawcy PIT-2.
Wyszczególnienie	wiersz	obciążenia składkowo- -podatkowe
minimalne wynagrodzenie za pracę	- 1 -	1.750,00 zł
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (wiersz 1)	- 2 -	1.750,00 zł
składki na ubezpieczenia społeczne do pobrania (wiersz 2 × 9,76% + wiersz 2 × 1,5% + wiersz 2 × 2,45%)	- 3 -	239,93 zł
podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (wiersz 1 - 3)	- 4 -	1.510,07 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne do pobrania (wiersz 4 × 9%)	- 5 -	135,91 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia (wiersz 4 × 7,75%)	- 6 -	117,03 zł
podstawa opodatkowania (wiersz 1 - 111,25 zł - wiersz 3), po zaokrągleniu do pełnych złotych	- 7 -	1.399,00 zł
zaliczka na podatek dochodowy przed pomniejszeniem o składkę zdrowotną (wiersz 7 × 18% - 46,33 zł)	- 8 -	205,49 zł
zaliczka na podatek dochodowy po odliczeniu składki zdrowotnej (wiersz 8 - 6), po zaokrągleniu do pełnych złotych	- 9 -	88,00 zł
kwota wolna (wiersz 1 - 3 - 5 - 9)	- 10 -	1.286,16 zł

Tabela 2. Zestawienie kwot wolnych od potrąceń w 2015 r. dla pracownika pełnoetatowego, dla którego jest to drugi i kolejne lata pracy, z uwzględnieniem różnic wynikających z wysokości kosztów uzyskania przychodów (podstawowych - 111,25 zł lub podwyższonych - 139,06 zł) oraz stosowania bądź nie kwoty zmniejszającej podatek (46,33 zł).
przy zastosowaniu podstawowych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podstawowych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek
100% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
1.286,16 zł	1.239,16 zł	1.291,16 zł	1.244,16 zł
90% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
1.157,54 zł	1.115,24 zł	1.162,04 zł	1.119,74 zł
80% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
1.028,93 zł	991,33 zł	1.032,93 zł	995,33 zł
75% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
964,62 zł	929,37 zł	968,37 zł	933,12 zł

Tabela 3. Kwoty wolne przy potrąceniach niealimentacyjnych w 2015 r. dla pracowników zatrudnionych na część etatu (w drugim i kolejnych latach pracy).
wymiar czasu pracy	przy zastosowaniu podstawowych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podstawowych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek
1/4	375,97 zł	324,54 zł	377,52 zł	329,54 zł
1/2	676,08 zł	630,08 zł	684,48 zł	635,08 zł
3/4	980,62 zł	934,62 zł	985,62 zł	939,62 zł

Tabela 4. Zestawienie kwot wolnych od potrąceń w 2015 r. dla pracownika pełnoetatowego w pierwszym roku pracy, z uwzględnieniem różnic wynikających z wysokości kosztów uzyskania przychodów (podstawowych - 111,25 zł lub podwyższonych - 139,06 zł) oraz stosowania bądź nie kwoty zmniejszającej podatek (46,33 zł).
przy zastosowaniu podstawowych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podstawowych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek	przy zastosowaniu podwyższonych kosztów i bez stosowania kwoty zmniejszającej podatek
100% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
1.041,33 zł	995,33 zł	1.047,33 zł	1.000,33 zł
90% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
937,20 zł	895,80 zł	942,60 zł	900,30 zł
80% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
833,06 zł	796,26 zł	837,86 zł	800,26 zł
75% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach składkowo-podatkowych
781 zł	746,50 zł	785,50 zł	750,25 zł