Letnie obowiązki z zakresu bhp

W czasie lata wysokie temperatury przyczyniają się do zwiększenia uciążliwości pracy. Wprawdzie dokuczliwość upałów bywa zróżnicowana, jednak panujące w tym okresie temperatury są na tyle wysokie, że zobowiązują pracodawcę do podjęcia dodatkowych działań z zakresu bhp. Dotyczą one głównie zapewnienia pracownikom wody i napojów profilaktycznych, choć zasadne są też próby obniżenia temperatury wewnątrz pomieszczeń.

Woda i napoje profilaktyczne

Każdy pracodawca, bez względu na rodzaj prowadzonej działalności i liczbę zatrudnianych osób, ma obowiązek zapewnić pracownikom wodę zdatną do picia (§ 112 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bhp). Przejawem wykonania tego obowiązku może być zapewnienie wody z kranu z możliwością jej przegotowania, wody mineralnej bądź wody i produktów do sporządzenia takich napojów jak kawa czy herbata.

Powyższy obowiązek to jednak minimum, które obowiązuje praktycznie w każdej porze roku. Temperatury wyższe od przeciętnej (lub niższe - co nie jest jednak przedmiotem artykułu), powodują rozszerzenie jego zakresu o wymóg zapewnienia określonym grupom pracowników napojów profilaktycznych. Ogólną regulację dotyczącą napojów profilaktycznych zawiera art. 232 K.p., zgodnie z którym pracodawca zapewnia pracownikom również inne napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Doprecyzowanie tego obowiązku następuje w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, które wskazuje grupy pracowników uprawnionych do napojów profilaktycznych i sytuacje, w których one przysługują.

Zgodnie ze wskazanym rozporządzeniem napoje profilaktyczne należy zapewnić pracownikom zatrudnionym m.in.:

w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25 °C,
na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25 °C,
na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 °C.

Należy w tym miejscu nadmienić, że gorący mikroklimat to nie to samo co wysokie temperatury. Dla ustalenia gorącego mikroklimatu, w tym wartości wskaźnika obciążenia termicznego, trzeba zastosować metodę pomiaru ustaloną przez Polską Normę: PN-EN 27243: 2005: Środowiska gorące. Dopuszczalne wartości wskaźnika obciążenia termicznego zawarte są w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 817).

Z obowiązków formalnych związanych z realizacją wymogu zapewnienia napojów profilaktycznych należy wskazać wymóg ustalenia przez pracodawcę wykazu stanowisk pracy, na których wydawane są takie napoje. Powinien on być uzgodniony z zakładową organizacją związkową lub, w razie jej braku, z przedstawicielem pracowników. Ponadto pracodawca ma obowiązek uregulować warunki wydawania napojów i posiłków profilaktycznych w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym, jeżeli posiada powyższe przepisy zakładowe (art. 104¹ § 1 pkt 8 K.p.).

Pracodawca nie może ograniczać ilości napojów lub zapewnić w zamian napojów wypłatę ekwiwalentu.

Odsunięci od pracy z powodu upału

W niektórych przypadkach letnie upały mogą być powodem obligatoryjnego odsunięcia pracowników od pracy lub przeniesienia ich na takie stanowiska, na których uciążliwości związane z wysokimi temperaturami nie są tak dokuczliwe. Nie dotyczy to ogółu pracowników, ale tylko tych grup zatrudnionych, których zdrowie jest pod szczególną ochroną prawa pracy. Do takiej grupy uprzywilejowanych należą młodociani i kobiety w ciąży. Jeżeli pracownik młodociany pracuje w pomieszczeniach:

w których temperatura powietrza przekracza 30 °C, a wilgotność powietrza 65%,
w środowisku pracy o dużych, nagłych wahaniach temperatury o różnicy co najmniej 15 °C, jeżeli nie ma możliwości zapewnienia takiemu pracownikowi co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniu o pośredniej temperaturze,

należy go odsunąć od pracy lub przenieść do innej, o odpowiednich warunkach (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac - Dz. U. z 2004 r. nr 200, poz. 2047 ze zm.). Analogiczne działania należy podjąć, jeżeli pracownica w ciąży oraz karmiąca dziecko piersią pracuje w mikroklimacie gorącym, w którym wskaźnik PMV określający mikroklimat jest większy od 1,5 (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet - Dz. U. z 1996 r. nr 114, poz. 545 ze zm.).

Chłodniej w pomieszczeniach

Przepisy bhp ustalają dolną granicę ciepła w pomieszczeniach pracy, wyznaczając ją na poziomie 18 ^oC dla pomieszczeń biurowych. Podobnych regulacji nie ma jednak, jeżeli chodzi o ochronę przed gorącem. Z formalnego punktu widzenia nawet bardzo wysokie temperatury w pomieszczeniach pracy nie zobowiązują pracodawcy do podjęcia działań zaradczych. Odpowiedni, choć niesprecyzowany obowiązek w tym zakresie można jednak wywieść z generalnego obowiązku zapewnienia pracownikom odpowiednich warunków bhp. Z tego względu celowym jest, choć nie jest to bezwzględnie wymagane, podjęcie starań w celu ochrony pomieszczeń pracy przed wysokimi temperaturami. Posłużyć może do tego zaopatrzenie stanowiska pracy np. w klimatyzatory, wiatraki czy żaluzje. Alternatywną możliwością jest skorzystanie z art. 145 § 1 K.p., na podstawie którego pracodawca może skrócić czas pracy na stanowiskach, na których panują warunki szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia, poniżej norm czasu pracy wynikających z art. 129 § 1 K.p. Wprowadzenie krótszej dniówki nie może jednak niekorzystnie wpłynąć na poziom wynagrodzenia pracownika.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. nr 60, poz. 279)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.)