Badania wstępne i okresowe kierowców ciągników siodłowych

Czy kandydat do pracy na stanowisku kierowcy, który przedstawił ważne badania lekarskie i psychologiczne wydane na 5 lat, musi być skierowany na badania wstępne w jednostce medycyny pracy, z którą przyszłego pracodawcę wiąże umowa, a następnie na badania okresowe? Czy konieczne jest pozyskanie od kandydata świadectwa pracy oraz skierowania na badania wstępne lub okresowe aby udowodnić, że przerwa pomiędzy końcem poprzedniego zatrudnienia, a podjęciem pracy u nowego pracodawcy była krótsza niż 30 dni? Czy kierowanie takiego pracownika na kolejne badania wstępne jest dublowaniem badań lekarskich i nie należy tego robić?

Wykonujący przewóz drogowy, czyli podróżujący po drogach publicznych kierowcy pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony, w tym ciągników siodłowych oraz pojazdów przeznaczonych konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób licząc z kierowcą podlegają pod regulacje ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 728). Określa ona szczegółowo zasady sprawowania nad nimi profilaktycznej opieki zdrowotnej. Badania lekarskie kierowców służą stwierdzeniu istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku kierowcy i są wykonywane w zakresie i na zasadach określonych w Kodeksie pracy (art. 39j ust. 1 i 2 ustawy o transporcie drogowym). Zakres badań lekarskich kierowców uzupełniono o ustalenie istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami, zgodnie z rozdziałem 12 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2023 r. poz. 622 z późn. zm.). W efekcie lekarz badający kierowców musi mieć uprawnienia do przeprowadzania badań profilaktycznych, o których mowa w przepisach Kodeksu pracy, oraz prawo badania kandydatów na kierowców i kierowców określone w odrębnych przepisach (art. 39j ust. 6 ustawy o transporcie drogowym).

Ważne: Kierowcy wykonujący przewóz drogowy podlegają jednocześnie badaniom psychologicznym, których celem jest ustalenie istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy, w zakresie i na zasadach określonych w rozdziale 13 ustawy o kierujących pojazdami.

Ustawa o transporcie drogowym ingeruje również w częstotliwość przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych. Pierwsze takie badania kierowca wykonuje przed wydaniem świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającym ukończenie kwalifikacji wstępnej, kolejne natomiast przed dniem wydania świadectwa kwalifikacji potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego. Są więc one przeprowadzane regularnie co 5 lat, a po ukończeniu przez kierowcę 60. roku życia - co 30 miesięcy (art. 39j ust. 4 oraz art. 39k ust. 3 ustawy o transporcie drogowym). Podobnie jak u pozostałych pracowników, przedsiębiorca lub inny podmiot wykonujący przewóz drogowy ma obowiązek skierować kierowców na badania lekarskie i psychologiczne oraz pokryć ich koszt i przez cały okres zatrudnienia kierowcy przechowywać kopię orzeczeń lekarskich i psychologicznych (art. 39l ust. 1 pkt 1 lit. b, pkt 2 i pkt 3 lit. b ustawy o transporcie drogowym). Dopełnienie przez przedsiębiorcę obowiązku skierowania kierowców na badania lekarskie i psychologiczne uznaje się przy tym za równoznaczne ze spełnieniem obowiązków pracodawcy w zakresie wykonywania wstępnych i okresowych badań lekarskich z art. 229 § 1 i 2 K.p. (art. 39l ust. 3 ustawy o transporcie drogowym). W praktyce oznacza to, że zatrudniając na stanowisku kierowcy kandydata, który przedstawi aktualne świadectwo kwalifikacji zawodowej, oraz aktualne orzeczenie lekarskie i psychologiczne (których kopię poprzedni pracodawca ma obowiązek wydać kierowcy z chwilą rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 39l ust. 1 pkt 5 ustawy o transporcie drogowym), nie ma obowiązku kierowania kandydata na wstępne badania lekarskie, o których mowa w art. 229 § 1 K.p. W przypadku zawodowego kierowcy pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony, ww. przepisy ustawy o transporcie drogowym stanowią lex specialis w stosunku do ogólnych norm kodeksowych, które pozwalają na uwzględnienie orzeczenia lekarskiego wydanego na innego pracodawcę, o ile pracownik podejmie nowe zatrudnienie w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy, a warunki opisane w skierowaniu na badania odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy. Tego typu ograniczenia nie występują w przypadku zawodowych kierowców, więc o ile kandydat do pracy przedstawi komplet dokumentów potwierdzających, że posiada ważną kwalifikację wstępną lub szkolenie okresowe, oraz ważne badania lekarskie i psychologiczne, pracodawca może zatrudnić go i dopuścić do pracy bez konieczności uprzedniego skierowania na wstępne badania lekarskie. Pracodawca nie musi również weryfikować ze świadectwem pracy z poprzedniego miejsca zatrudnienia kierowcy tego, czy od zakończenia rozwiązanego stosunku pracy do dnia podjęcia pracy w jego firmie upłynął okres nieprzekraczający 30 dni. Ważne jest jedynie, czy od ostatnich badań lekarskich i psychologicznych (jak również szkolenia okresowego kierowcy) nie upłynęło więcej niż 5 lat, a w przypadku kierowców po 60. roku życia - 30 miesięcy.

Ważne: Wyjątek uzasadniający zastosowanie wobec kierowcy ogólnych zasad wynikających z art. 229 § 2 K.p. dotyczy przypadków, w których kierowca był niezdolny do pracy z powodu choroby dłużej niż 30 dni.

W takich okolicznościach obowiązkiem pracodawcy jest bowiem skierowanie go na badania kontrolne w jednostce medycyny pracy aby rozstrzygnąć, czy ponad 30-dniowa choroba nie wpłynęła negatywnie na zdolność do wykonywania umówionej pracy.

Przykład

Kierowca ciągnika siodłowego, aby podtrzymać swoje kwalifikacje, zobowiązany jest do posiadania orzeczenia lekarskiego wydanego na podstawie art. 39j ustawy o transporcie drogowym, orzeczenia psychologicznego wydanego na podstawie art. 39k ww. ustawy oraz świadectwa kwalifikacji zawodowej (art. 39d ust. 2 ustawy o transporcie drogowym). Na podstawie tych dokumentów otrzymuje prawo jazdy z kategoriami C, C+E z wpisanym kodem 95. Dodatkowo u kierowców będących obywatelami Ukrainy, którzy posiadają ukraińskie prawo jazdy z kodem C, C+E występuje karta kwalifikacji zawodowej z kodem 95. Uprawienia te są ważne 5 lat i przed upływem tego okresu należy je odnowić, kończąc szkolenie okresowe oraz poddając się badaniom lekarskim i psychologicznym, gdyż w przeciwnym razie prawo jazdy traci ważność.

Pracodawca przyjmując pracownika na stanowisko kierowcy ciągnika siodłowego, który posiada wyżej wymienione dokumenty, nie ma obowiązku kierować go na badania wstępne w jednostce medycyny pracy z art. 229 § 1 K.p. Musi jednak pilnować ważności świadectwa kwalifikacji zawodowej i z odpowiednim wyprzedzeniem skierować pracownika na badania lekarskie i psychologiczne oraz szkolenie okresowe (art. 39l ust. 1 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym). Musi on ponadto pokryć koszt badań lekarskich i psychologicznych pracownika, natomiast w przypadku szkolenia okresowego jest to wydatek fakultatywny (art. 39l ust. 1 pkt 2 i art. 39l ust. 2 ww. ustawy). Skoro świadectwo kwalifikacji oraz omawiane badania są ważne przez okres 5 lat lub 30 m-cy w zależności od wieku kierowcy, nie ma konieczności uzyskania od kierowcy świadectwa pracy oraz skierowania na badania wstępne lub okresowe, aby udowodnić przerwę pomiędzy zatrudnieniem krótszą niż 30 dni. Niezależnie od długości przerwy w zatrudnieniu, kierowca z ważnymi badaniami i świadectwem kwalifikacji zachowuje bowiem zdolność do wykonywania umówionej pracy. Skierowanie takiego pracownika na kolejne badania wstępne - wykonane na podstawie art. 229 § 1 K.p. jest dublowaniem badań lekarskich, niemniej pracodawca ma prawo dokonać takiej dodatkowej weryfikacji. Może to mieć uzasadnienie szczególnie w przypadku, gdy z uwagi na rodzaj wykonywanych przewozów (np. ładunki sypkie, obsługa chłodni) lub sposób organizacji pracy (np. duży wydatek energetyczny przy załadunkach lub rozładunkach) w zatrudnieniu kierowcy występują dodatkowe zagrożenia, np. praca na wysokości, nietypowe w zatrudnieniu kierowców. W omawianych okolicznościach wykazanie takich zagrożeń w skierowaniu na wstępne badania lekarskie, gwarantuje niedopuszczenie kierowcy do wykonywania zadań, które mogą stanowić zagrożenie dla jego zdrowia - co jest przejawem troski pracodawcy o bhp. Decydując się na takie rozwiązanie warto jednak dołączyć do skierowania kopię badań lekarskich i psychologicznych, z którymi kierowca zgłosił się do pracy, aby uniknąć ich dublowania, a tym samym ograniczyć czas trwania i koszty badań wstępnych.