Praca przy komputerze w odpowiednich warunkach

Komputerowe stanowisko pracy to dzisiaj standardowy element biur i pomieszczeń pracy, zaś komputer to podstawowe narzędzie pracy. Choć wydaje się, że warunki pracy na stanowisku wyposażonym w komputer nie odbiegają od typowych, to jednak sposób wykonywania pracy na takim stanowisku może stwarzać zagrożenia dla zdrowia. Dlatego z pracą przy komputerze związane są określone uprawnienia dla pracownika i obowiązki dla pracodawcy.

BHP przy komputerze

Pracodawca ma obowiązek organizować procesy pracy w sposób zapewniający pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 207 K.p.). W odniesieniu do stanowiska komputerowego oznacza to obowiązek zapewnienia pracownikowi:

odpowiedniego wyposażenia stanowiska pracy,
profilaktycznych badań lekarskich, uwzględniających fakt pracy przy komputerze,
5-minutowych przerw po każdej godzinie pracy wliczanych do czasu pracy lub możliwości wykonywania pracy przemiennej,
sfinansowania zakupu okularów korygujących wzrok - jeżeli takie będą zalecenia lekarskie.

Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w sposób zgodny z wymogami określonymi w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. z 1998 r. nr 148, poz. 973). Określa ono szczegółowe wymagania dotyczące m.in. monitora, klawiatury czy siedziska.

Praca przy obsłudze monitora ekranowego należy do pracy w wymuszonej pozycji ciała. Została ona wymieniona w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. z 1996 r. nr 114, poz. 545 ze zm.) jako bezwzględnie zakazana dla kobiet w ciąży. Osobą zatrudnioną przy komputerze jest jednak pracownik użytkujący w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Pracownica w ciąży może więc wykonywać pracę przy komputerze w wymiarze poniżej 4 godzin na dobę. Na pozostałe godziny z obowiązującego ją wymiaru dobowego pracodawca powinien zapewnić jej inną pracę, albo - jeżeli nie jest to możliwe - zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy.

Połowa wymiaru z niepełnego etatu?

Praca przy komputerze objęta jest rozporządzeniem w tej sprawie tylko wtedy, gdy odbywa się przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Może się jednak pojawić pytanie: co należy rozumieć przez dobowy wymiar czasu pracy w razie zatrudnienia na niepełny etat? Odpowiedź na to pytanie jest istotna zwłaszcza w kontekście obowiązku pracodawcy zapewnienia pracownikowi okularów korekcyjnych. Obowiązek ten obciąża pracodawcę tylko wtedy, gdy praca przy komputerze trwa przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy.

W przypadku przyjęcia założenia, że należy się odnieść do indywidualnego wymiaru etatu wynikającego z umowy o pracę, minimalny dobowy czas pracy przy komputerze dla pracownika niepełnoetatowego byłby niższy niż dla pełnego etatu. W tej kwestii wypowiedział się Departament Warunków Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy (publ. Atest - Ochrona Pracy 3/2005, str. 32), który uznał, że połowę dobowego wymiaru czasu pracy w rozumieniu rozporządzenia należy ustalać w odniesieniu do pełnego (8 godzin) wymiaru etatu. Połowa z tego wymiaru w każdym przypadku oznacza więc 4 godziny. Nie jest konieczne, aby pracownik każdego dnia pracował przy komputerze (patrz ramka).

Okulary do laptopa nie w każdym przypadku

Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom korzystającym w pracy z monitorów ekranowych okulary korygujące wzrok (co na ogół następuje poprzez refundację zakupu tych okularów). Konieczność ich stosowania musi wynikać z zalecenia lekarza medycyny pracy wydanego w związku z przeprowadzaniem badań profilaktycznych. Stanowi o tym § 8 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Stosowanie powołanego rozporządzenia jest jednak wyłączone w odniesieniu do m.in. systemów przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy. Powyższe nie wyklucza z góry wszystkich bez wyjątku przypadków pracy przy komputerze przenośnym, jednak powoduje, że zrefundowanie okularów korekcyjnych do pracy przy laptopie wymaga każdorazowej oceny sytuacji.

Trzeba pamiętać, że uprawnienie do refundacji związane jest tylko z takimi komputerami, które są stałym elementem wyposażenia stanowiska pracy. Takim stanowiskiem, w rozumieniu rozporządzenia, jest przestrzeń pracy obejmująca wyposażenie m.in.:

podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe,
pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument.

Jeżeli więc miejscem laptopa jest biurko pracownika, to, o ile praca przy nim wynosi co najmniej 4 godziny, pracownik ma prawo do refundacji okularów. Natomiast jeżeli praca przy laptopie wykonywana jest w bardziej mobilny sposób, np. sprzęt komputerowy jest przewożony w samochodzie pracownika i użytkowany w zależności od potrzeby, wówczas będą podstawy do odmowy refundacji. Do takiego stanowiska przychyla się także Państwowa Inspekcja Pracy.

"1. Nie jest istotna okoliczność, iż przekroczenie połowy dobowego czasu pracy przy komputerze nie ma miejsca każdego dnia. Przyjęcie interpretacji, iż przepis § 2 pkt 4 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (...) wymaga, aby pracownik codziennie pracował przy komputerze więcej niż połowę dobowego czasu pracy prowadziłoby do obejścia prawa.

2. Pracodawca zawsze ma możliwość takiej organizacji pracy, aby przynajmniej raz w tygodniu pracownik nie przekraczał normy wyrażonej w § 2 pkt 4 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1998 r. (...), niezależnie od ilości czasu pracy spędzonego przy komputerze w pozostałe dni".

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 10 października 2006 r., sygn. akt II SA/Ol 535/06

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)