Kierowanie osób przyjmowanych do pracy na wstępne badania lekarskie z wyprzedzeniem lub w związku ze zmianą stanowiska

1) Czy w przypadku osób przyjmowanych do pracy, gdy planowany termin jej rozpoczęcia przypada za 3 m-ce, prawidłowe jest wystawianie skierowania na badania lekarskie zaraz po powzięciu decyzji o zatrudnieniu? Czy dużo wcześniejsza data zdolności do pracy na orzeczeniu lekarskim niż data zatrudnienia nie będzie kolidowała z 30-dniowym terminem bądź możliwością wystąpienia w tym czasie niezdolności?

Przepisy bhp nie określają konkretnego terminu, w jakim kandydat na pracownika powinien zostać zatrudniony po wykonaniu wstępnych badań lekarskich. Nie można zatem uznać za nieprawidłową praktykę wydawania kandydatom na pracowników skierowań na wstępne badania profilaktyczne z 3-miesięcznym wyprzedzeniem.

Stosownie do postanowień art. 229 K.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską na zasadach określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.), dalej rozporządzenia.

Na tę opiekę składają się m.in. badania wstępne dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Ważne: Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Wyjątki od reguły, zgodnie z którą każdy nowo zatrudniony pracownik powinien zostać poddany badaniom wstępnym dotyczą osób przyjmowanych:

1) ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą, a także

2) do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy (bądź pozostających jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą), jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy; zwolnienie to nie dotyczy osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, o których mowa w § 80 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Należy w tym miejscu przypomnieć, że wskazane w punkcie 2 przesłanki, zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 1662), mają zastosowanie do orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do pracy wydanych po 31 marca 2015 r. na podstawie skierowania na badania wystawionego na nowym formularzu, obowiązującym od 1 kwietnia 2015 r.

Wzór skierowania na badania lekarskie dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl

Naszym zdaniem opisane w pytaniu postępowanie, w którym pracodawca kieruje pracowników na wstępne badania lekarskie z 3-miesięcznym wyprzedzeniem przed nawiązaniem stosunku pracy, formalnie nie jest niezgodnie z prawem. Jak wskazano na wstępie, przepisy bhp nie określają, jak długo ważne jest orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku pracy, wydane po przeprowadzonych wstępnych badaniach lekarskich, na które pracownik został skierowany przed nawiązaniem stosunku pracy. Nie ma zatem konkretnego terminu, w jakim kandydat na pracownika powinien zostać zatrudniony po uzyskaniu orzeczenia lekarskiego. Pracodawca, wydając kandydatowi na pracownika skierowanie z tak dużym wyprzedzeniem, daje mu więcej czasu na ich wykonanie. Zarazem jednak ryzykuje, że w okresie pomiędzy uzyskaniem orzeczenia lekarskiego a formalnym zatrudnieniem pracownika, zaistnieją przesłanki uniemożliwiające zatrudnienie go na danym stanowisku ze względów zdrowotnych.

Ważne: Orzeczenie lekarskie uzyskane w wyniku badań wstępnych zachowuje aktualność w okresie w nim wymienionym, z tym że traci ono ważność w momencie wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika (por. wyrok SN z 18 grudnia 2002 r., sygn. akt I PK 44/02, OSNP 2004/12/209).

W świetle powyższego, jeżeli nie minął jeszcze wskazany w orzeczeniu termin ważności badania wstępnego, a także nie doszło do sytuacji wpływającej niekorzystnie na stan zdrowia pracownika, to nie ma przeciwwskazań, aby dopuścić go do pracy.

2) Czy zmiana nazwy stanowiska pociąga ze sobą konieczność ponownego wykonania wstępnych badań lekarskich?

Sama zmiana nazwy stanowiska pracy nie wymaga skierowania pracownika na wstępne badania lekarskie, o ile nie nastąpiła zmiana warunków pracy (np. pojawienia się nowych czynników uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia pracownika).

Skierowanie na badania lekarskie, zgodnie z § 4 ust. 2 rozporządzenia, powinno zawierać następujące informacje:

określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,
określenie stanowiska pracy, na jakim osoba ta ma być zatrudniona (w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy); w skierowaniu można podać dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,
określenie stanowiska pracy, na jakim pracownik jest zatrudniony (w przypadku badań okresowych lub kontrolnych),
opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

W oparciu o powyższe informacje lekarz medycyny pracy określa zakres i częstotliwość badania profilaktycznego, wykorzystując do tego celu "Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników", stanowiące załącznik nr 1 do rozporządzenia. Właśnie dlatego tak istotne jest szczegółowe scharakteryzowanie stanowiska pracy w skierowaniu na badania profilaktyczne.

Ważne: Zmiana nazwy stanowiska pracy wymaga skierowania pracownika na wstępne badania lekarskie wówczas, gdy wiąże się z przeniesieniem na stanowisko, na którym występują nowe czynniki szkodliwe dla zdrowia pracownika lub warunki uciążliwe (art. 229 § 1 pkt 2 K.p.).

W takim przypadku, w skierowaniu na te badania należałoby zamieścić pełną charakterystykę nowego stanowiska, obejmującą narażenia zawodowe występujące zarówno przed, jak i po wprowadzonych zmianach.

Podobnie będzie w sytuacji wystąpienia dodatkowych czynników uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, które mogą pojawić się na danym stanowisku pracy bez zmiany jego nazwy. W takiej sytuacji pracodawca powinien skierować pracownika na ponowne badania profilaktyczne, zamieszczając w skierowaniu pełną charakterystykę danego stanowiska, a nie tylko nowy, zidentyfikowany czynnik uciążliwy lub szkodliwy.