Zapewnienie odpowiednich warunków pracy w okresie zimowym

Na pracodawcy spoczywa obowiązek ochrony zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, z uwzględnieniem zmieniających się warunków wykonywania pracy, do których w naszej strefie klimatycznej niewątpliwie zalicza się pory roku. Polega to przede wszystkim na zapewnieniu odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy, a także urządzeń do ogrzania się zimą poza pomieszczeniami, niekiedy dostarczenia środków ochrony indywidualnej oraz posiłków profilaktycznych.

Wymogi dotyczące temperatury w pomieszczeniach pracy zostały określone w dziale III rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), dalej rozporządzenia.

Przez pomieszczenie pracy należy rozumieć pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,
mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,
jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.

Temperatura w pomieszczeniach pracy powinna być adekwatna do rodzaju wykonywanej pracy, a ściślej do metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania, z zastrzeżeniem minimum wskazanego w § 30 rozporządzenia.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Odpowiednie normy ochronne wprowadzono także w odniesieniu do pracowników wykonujących pracę poza pomieszczeniami pracy. W myśl § 45 ust. 4 rozporządzenia, tego typu stanowiska pracy powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami związanymi m.in. z warunkami atmosferycznymi, w tym niską temperaturą, a także silnym wiatrem. Ponadto pracownicy zatrudnieni przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach (wówczas gdy ze względu na technologię produkcji lub z innych przyczyn ogrzanie tych pomieszczeń nie jest możliwe), powinni mieć zapewnione w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków, a temperatura, która powinna być tu utrzymana wynosi 16°C. W razie gdy ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie wskazanych pomieszczeń, należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej (np. tzw. koksowniki). Tak wynika z rozdziału 9 załącznika nr 3 do rozporządzenia.

Przed zbytnim wychłodzeniem organizmu osób pracujących na zewnątrz mają chronić także odpowiednie środki ochrony indywidualnej (patrz załącznik nr 2 do rozporządzenia). Niska temperatura stanowi zagrożenie fizyczne, przed którym należy chronić twarz, narząd słuchu, drogi oddechowe, dłonie, stopy i skórę. Odpowiednio do tego faktu prace na zewnątrz pomieszczeń - w narażeniu na deszcz lub chłód (niską temperaturę) obligują do zapewnienia odzieży ochronnej (np. kurtki, bluzy) oraz nakryć głowy.

W okresie zimowym w określonych okolicznościach pracownikom przysługują posiłki i napoje profilaktyczne. Szczegółowe uregulowania w tym zakresie, tj. rodzaje posiłków oraz napojów, wymagania jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. nr 60, poz. 279).

Pracodawca zapewnia posiłki przede wszystkim, gdy z uwagi na uciążliwość pracy i warunki mikroklimatyczne niezbędne jest uzupełnienie rezerw energetycznych pracownika. Katalog prac obligujących do ich zapewnienia zawarty jest w przepisie § 3 rozporządzenia z dnia 28 maja 1996 r. i wskazuje m.in. prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1.500 kcal (6.280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1.000 kcal (4.187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym.

Ważne: Okres zimowy - dla celów wydawania posiłków profilaktycznych - trwa od 1 listopada danego roku do 31 marca kolejnego roku.

Przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10^oC pracodawca zapewnia pracownikom odpowiednie napoje. Obowiązek ten powstaje także w innych sytuacjach, w tym gdy wykonywane czynności powodują znaczny efektywny wydatek energetyczny, przy czym w tym przypadku pora roku nie ma znaczenia.

W myśl § 1 rozporządzenia, rodzaj i temperatura napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy. W porze zimowej pracodawca powinien zapewnić napoje gorące w ciągu całej zmiany roboczej i w ilości w pełni zaspokajającej potrzeby pracowników.

Stanowiska pracy, na których przysługują posiłki i napoje oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a w razie ich braku - po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.