Zatrudnienie przy komputerze pracownicy w ciąży

1) Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, pracownica w ciąży pracująca przy użyciu monitora ekranowego jest uprawniona do 10-minutowej przerwy po 50 minutach pracy przed komputerem. Czy ta przerwa oznacza przerwę w pracy przy użyciu monitora, czy przerwę od jakiejkolwiek pracy jaką może w tym czasie zapewnić pracodawca?

Od 1 maja 2017 r. pracodawca może powierzyć pracę przy komputerze pracownicy w ciąży w pełnym wymiarze czasu pracy, z zastrzeżeniem, że czas spędzony przy obsłudze monitora ekranowego jednorazowo nie może przekraczać 50 minut, po którym powinna nastąpić co najmniej 10-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy. Tak wynika z załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. poz. 796).

Ważne: Monitorem ekranowym jest urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu.

Przepisy, odnosząc się do kwestii "obsługi monitora ekranowego", nie definiują precyzyjnie tego czym taka obsługa jest lub co wchodzi w jej zakres. Może więc powstać wątpliwość, czy "obsługa monitora" to nieprzerwane wpatrywanie się w ekran przez określony przedział czasu, czy również niezbędne czynności dodatkowe wymagające oderwania wzroku od monitora. Przyjmuje się, że obsługa ta wiąże się ze świadczeniem pracy w ramach tzw. komputerowego stanowiska pracy rozumianego jako przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy obejmujące:

wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek,
wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, trackball,
wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.

Przepisy rozporządzenia nie wskazują na konieczność aby praca polegająca na obsłudze monitora ekranowego była jedyną jaką pracownik może wykonywać aby jego obowiązki były uznane za pracę przy obsłudze monitora. Tym samym nie można wykluczyć, że w ramach takiej pracy, a właściwie stanowiska komputerowego, pracownik będzie miał do wykonania niezbędne czynności towarzyszące, takie jak sporządzenie wydruku komputerowego, konieczność zeskanowania dokumentu czy sporządzenie jego kserokopii.

Uwzględniając zakres obowiązków związanych z pracą przy obsłudze monitora i szeroko rozumianego stanowiska pracy należy uznać, że konieczne czynności związane z taką pracą, niewymagające nieprzerwanego wpatrywania się w ekran, nie mają wpływu na prawo do 10-minutowych przerw wliczanych do czasu pracy. Wobec braku odmiennych regulacji należy przyjąć, że są to przerwy od pracy jako takiej, a nie tylko od pracy z wykorzystaniem monitora ekranowego.

2) Czy pracownicy tej przysługuje również 5-minutowa przerwa?

Przerwa wymieniona w pytaniu określona została w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. nr 148, poz. 973). Na podstawie powołanego aktu prawnego, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom użytkującym w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy.

Wobec braku odmiennej regulacji, należy uznać, że przepis rozporządzenia w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży nakładający obowiązek udzielania 10-minutowych przerw w pracy po 50-minutowej pracy związanej z obsługą monitora jest przepisem szczególnym względem stosowanej do ogółu pracowników normy. Ponadto regulacje rozporządzenia z 1 grudnia 1998 r. nakazują udzielanie co najmniej 5-minutowej przerwy - po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego, a rozporządzenia dotyczącego pracy kobiet w ciąży ograniczają czas świadczenia pracy przy komputerze do 50 minut. Tym samym pracownica w ciąży nie ma prawnej możliwości przepracowania pełnej godziny pracy przy komputerze, która by uprawniała ją do 5-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy. Uwzględniając powyższe, należy przyjąć, iż ma ona wyłącznie prawo do 10-minutowej przerwy w związku ze świadczeniem pracy przy komputerze w nieprzekraczalnym wymiarze 50 minut w ramach jednej godziny pracy.