Badania lekarskie pracownika trzeba powtarzać

Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikowi profilaktyczną opiekę medyczną, która realizowana jest w ramach badań profilaktycznych. Jednym z nich jest badanie okresowe. Jak sama nazwa wskazuje, badanie to jest powtarzane co pewien czas, zgodnie z wytycznymi wynikającymi z przepisów prawa pracy.

Badania na koszt pracodawcy i w czasie pracy

Badania profilaktyczne, w tym okresowe, przeprowadzane są przez lekarza medycyny pracy, na podstawie skierowania od pracodawcy. Jeżeli dotyczą one już zatrudnionego pracownika (co odnosi się do badań okresowych i kontrolnych), co do zasady powinny być przeprowadzone w czasie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Pracownik, który musiał dojechać na te badania do innej miejscowości, ma prawo do należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej (art. 229 § 2 i 3 K.p.). W razie braku możliwości odbycia badań okresowych w godzinach pracy, czas wolny pracownika przeznaczony na te badania należy potraktować jako czas pracy. W takich przypadkach będzie to na ogół oznaczać konieczność wypłaty wynagrodzenia za czas poświęcony na badania wraz z dodatkiem za nadgodziny, o ile pracodawca nie zrekompensuje ich czasem wolnym.

Należy podkreślić, że profilaktyczne badania lekarskie pracownika odbywają się zawsze na koszt pracodawcy i nie ma od tej zasady żadnego wyjątku. Niedopuszczalna jest więc sytuacja, w której np. osoba skierowana na badania wstępne uiszcza za nie należną opłatę, a dopiero potem otrzymuje jej zwrot od pracodawcy. Mielibyśmy wówczas do czynienia z pewnego rodzaju refundacją kosztów badania profilaktycznego, tymczasem przepisy mówią wprost o ponoszeniu tych kosztów przez pracodawcę, a nie o ich zwrocie pracownikowi.

Badania profilaktyczne w każdym przypadku mają na celu ustalenie, czy pracownik jest zdolny do wykonywania pracy na określonym stanowisku i w warunkach wskazanych w skierowaniu na badania. W razie zmiany tych warunków (stanowiska) może pojawić się wątpliwość, czy nie występuje obowiązek ponownego przeprowadzenia badań, mimo że poprzednie są jeszcze aktualne. W takich sytuacjach, jeżeli nowe stanowisko pracy i panujące na nim warunki wyraźnie odbiegają od poprzednich, pracodawca powinien skierować pracownika na badanie profilaktyczne, tak aby "uaktualnić" wydane uprzednio orzeczenie lekarskie w odniesieniu do bieżących warunków zatrudnienia.

W trudnych warunkach częstsze badania

Częstotliwość badań okresowych powiązana jest z charakterem wykonywanej przez pracownika pracy. Okres ważności takich badań wynika ze wskazówek metodycznych zawartych w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Jak wynika z rozporządzenia, jeżeli praca jest wykonywana w "normalnych" warunkach, bez wystąpienia wskazanych w załączniku czynników szkodliwych lub uciążliwych, badania okresowe powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż co pięć lat. Jednak już praca w warunkach, w których występują np. ultradźwięki o małej częstotliwości, wymaga przeprowadzania badań okresowych co dwa lata.

Trzeba zauważyć, że badania okresowe są niezależne od badań wstępnych i kontrolnych, stąd nie mogą być traktowane zamiennie z tymi badaniami. Aktualne badanie okresowe z poprzedniego miejsca zatrudnienia nie może więc zostać zaliczone na poczet badań wstępnych w nowym miejscu pracy, nawet jeżeli warunki pracy pozostały w praktyce niezmienione. Podobnie badania kontrolne nie wyłączają obowiązku przeprowadzenia badań okresowych, nawet jeżeli terminy przeprowadzenia tych dwóch badań są bardzo zbliżone.

Ważne badania okresowe nie zastępują badań wstępnych w razie podjęcia pracy u nowego pracodawcy.

Badania ogólne i dodatkowe

W pewnych grupach zawodowych pracownicy, oprócz ogólnych badań profilaktycznych, o których mowa w art. 229 § 1 i 2 K.p., są zobowiązani przeprowadzać badania lekarskie specyficzne dla wykonywanej przez nich pracy. Orzeczenia lekarskie wydawane na ich podstawie również są wystawiane na pewien okres czasu. Takie wymogi występują przykładowo w przypadku pracowników wykonujących pracę w warunkach zagrożenia przeniesieniem zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby (m.in. prace w kontakcie z produktami spożywczymi). Osoby zatrudnione na takich stanowiskach pracy muszą poddać się badaniom sanitarno-epidemiologicznym, których koszty pokrywa pracodawca. Wspomniane badania przeprowadzają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarze wykonujący zadania służby medycyny pracy.

Również egzaminatorzy zatrudnieni w ośrodkach ruchu drogowego w ramach umowy o pracę mają obowiązek przeprowadzić, oprócz ogólnych badań wstępnych, okresowych i kontrolnych, dodatkowe badania stwierdzające brak przeciwwskazań do kierowania pojazdem oraz badania psychologiczne. Jedynie w przypadku kierowców, badania specjalistyczne przewidziane dla tej grupy zawodowej obejmują swoim zakresem ogólne badania profilaktyczne przewidziane w Kodeksie pracy. Wykonanie tych badań wyłącza więc konieczność przeprowadzenia dodatkowo badań wskazanych w art. 229 K.p.

Przesądza o tym art. 39j ustawy o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. nr 125, poz. 874 ze zm.), zgodnie z którym kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega badaniom lekarskim przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy. Badania te są wykonywane w zakresie i na zasadach określonych w Kodeksie pracy, zawierając w sobie dodatkowe ustalenia dotyczące zdolności do kierowania pojazdami.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 ze zm.)