Wykonywanie pracy przy azbeście

Zatrudniamy pracowników, którzy przed laty pracowali w tutejszej firmie przy wyrobach zawierających azbest. Aktualnie takie prace są realizowane w niewielkim zakresie przy usuwaniu pozostałości azbestu. Jakie szczególne uprawnienia przysługują tym pracownikom związane z ochroną ich zdrowia?

Włókna azbestowe mogą powodować groźne choroby m.in. pylicę płuc, nowotwory płuc, krtani i przewodu pokarmowego. Dlatego też stosowanie wyrobów zawierających ten minerał oraz praca przy azbeście są ściśle reglamentowane przepisami prawa, a sam azbest ma w Polsce zostać usunięty ze środowiska do 2032 r.

Podstawową regulacją w omawianym zakresie jest ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. nr 3, poz. 20 z późn. zm.), dalej ustawa. Obejmuje ona następujące azbesty: chryzotylowy, krokidolitowy, amozytowy, antofilitowy, tremolitowy, aktynolitowy.

W szczególności powinien stosować niezbędne środki ochrony zmniejszające ryzyko utraty zdrowia oraz kontrolować stopień narażenia pracowników na działanie pyłu azbestu. Ponadto jak wynika z art. 222 K.p. powinien rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, a także prowadzić rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

W sytuacji, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie występowania azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach lub konstrukcji budynku, należy podejmować działania zmniejszające narażenie pracowników na działanie pyłu azbestu i ograniczać jego stężenie w powietrzu, co najmniej do wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonej w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833 z późn. zm.). W przypadku przekroczenia wartości maksymalnej, pracodawca jest obowiązany wstrzymać wykonywanie prac oraz niezwłocznie podjąć działania w celu obniżenia stężenia pyłu azbestu do wartości dopuszczalnej. Szczegółowe obowiązki pracodawców w powyższym zakresie reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest... (Dz. U. nr 216, poz. 1824).

Powołane rozporządzenie określa zasady dostarczania pracownikom narażonym na działanie pyłu azbestu specjalnej odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej wykonanych z materiału uniemożliwiającego przenikanie, odpowiednich do poziomu narażenia oraz zapobiegających stykaniu się ciała z azbestem oraz wdychaniu jego pyłu. Po zakończeniu prac odzież robocza i środki ochrony powinny być oczyszczone z pyłu azbestu wysoko skutecznymi urządzeniami filtracyjno-wentylacyjnymi lub na mokro - w sposób uniemożliwiający uwalnianie się pyłu do środowiska pracy lub do środowiska naturalnego, oraz przechowywane wyłącznie w wyznaczonym do tego celu miejscu - w taki sposób, aby wykluczyć kontakt z własną odzieżą pracowników. Pracodawcy powinni stosować takie środki techniczne, które eliminują albo ograniczają emisje pyłu azbestu. Sprzęt ochrony układu oddechowego może być stosowany jedynie jako rozwiązanie uzupełniające lub awaryjne; nie może on zastępować technicznych środków ograniczających narażenie pracowników na działanie pyłu azbestu.

Zgodnie z art. 7 ustawy pracodawcy mają obowiązek wydawania specjalnych książeczek badań profilaktycznych dla pracowników (także byłych pracowników) zatrudnionych w warunkach narażenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych w celu objęcia ich szczególną opieką zdrowotną. W razie likwidacji pracodawcy bądź jego upadłości książeczkę wydaje wojewódzki ośrodek medycyny pracy. Pracodawca, który zatrudnia lub zatrudniał osobę w warunkach narażenia zawodowego na działanie pyłów zawierających włókna azbestu powinien wpisywać i aktualizować w książeczce badań profilaktycznych tej osoby jej dane osobowe oraz dane dotyczące okresu zatrudnienia w tych warunkach.

Pracownicy zakładów wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy, zatrudnieni w tych zakładach w dniu 28 września 1997 r. lub wcześniej, są uprawnieni do:

• okresowych badań lekarskich, o których mowa w art. 229 § 5 K.p.,
   
• bezpłatnego zaopatrzenia w leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście,
   
• korzystania raz w roku z leczenia uzdrowiskowego oraz zwolnienia z odpłatności związanej z leczeniem uzdrowiskowym, o której mowa w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Wymienione uprawnienia przysługują (odpowiednio) również pracownikom zatrudnionym w zakładach, które zgodnie z art. 1 ust. 3 ustawy nadal produkują wyroby zawierające azbest.