Status społecznego inspektora pracy po przejściu do nowego pracodawcy w wyniku przejęcia zakładu lub jego części

W celu systematycznej poprawy stanu bhp oraz zapewnienia związkom zawodowym niezbędnych warunków do sprawowania skutecznej kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w zakładzie, w którym występuje organizacja (organizacje) związkowe powołuje się społeczną inspekcję pracy. Inspekcja ta ma charakter służby społecznej pełnionej przez pracowników. Zasady jej funkcjonowania określa ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. nr 35, poz. 163 z późn. zm.), dalej ustawa.

Społecznego inspektora pracy wybierają i odwołują pracownicy zakładu pracy na 4-letnią kadencję. Może być on odwołany przed czasem na skutek niewywiązywania się ze swoich obowiązków. Przestaje pełnić swoją funkcję również w przypadku zrzeczenia się jej lub ustania stosunku pracy (art. 7 ustawy). Ponadto traci swój status w razie przejścia do nowego pracodawcy na podstawie art. 23¹ K.p. Takie stanowisko prezentuje Komisja Prawna Głównego Inspektora Pracy. Jak czytamy w nadesłanym do naszego Wydawnictwa piśmie z dnia 27 września 2012 r.: "Pracownik pełniący funkcję społecznego inspektora pracy w zakładzie pracy, który w całości albo w części przeszedł na nowego pracodawcę w trybie art. 23¹ Kodeksu pracy - nie ma takiego statusu u nowego pracodawcy. Zarówno w przypadku przejścia zakładu pracy jak i jego części na nowego pracodawcę mandat społecznego inspektora pracy wygasa. (…)

Pracownik przejęty na podstawie art. 23¹ § 1 Kodeksu pracy, od chwili przejścia do nowego pracodawcy nie jest już zatrudniony w zakładzie pracy, w którym powierzono mu funkcję społecznego inspektora pracy. W świetle art. 5 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy - nie może nadal pełnić tam powyższej funkcji.

Jeśli chodzi o status takiego pracownika u nowego pracodawcy, ani z art. 23¹ § 1 Kodeksu pracy ani z ustawy o społecznej inspekcji pracy nie wynika, że w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę przejmuje on również społeczną inspekcję pracy działającą u poprzednika (równoznaczne z taką konkluzją byłoby uznanie, że w razie powyższych przekształceń społeczni inspektorzy pracy z przejętego zakładu nadal pełnią swoje funkcje u nowego pracodawcy, do upływu kadencji).

W wyroku z dnia 16 marca 2010 r. (II PK 191/09) Sąd Najwyższy uznał, że mandat społecznego inspektora pracy wygasa z chwilą ustania bytu prawnego pracodawcy (jego zniesienia w wyniku regulacji ustawowych), u którego doszło do wyboru pracownika na społecznego inspektora pracy. Ochrona z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy trwa jeszcze przez rok po wygaśnięciu mandatu.

W uzasadnieniu do tego wyroku Sąd wskazał, iż »cel wyboru społecznych inspektorów pracy określa ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. Z jej przepisów nie wynika, aby wybór społecznego inspektora pracy u konkretnego pracodawcy był automatycznie skuteczny także u innego, nowego pracodawcy, po przekształceniach przewidzianych w art. 23¹ k.p. Ustawa o społecznej inspekcji pracy - uchwalona w 1983 r. i w dużym stopniu anachroniczna w obecnych warunkach społeczno-ekonomicznych - nie daje podstaw do przyjęcia, że mandat pochodzącego z wyboru społecznego grupowego inspektora pracy sięga poza byt prawny pracodawcy, u którego doszło do wyboru.« Wynika stąd, że funkcja społecznego inspektora pracy jest przypisana do konkretnego pracodawcy. Pracownik jest wybierany na społecznego inspektora pracy w danym zakładzie pracy i w tym zakładzie, jego oddziale albo innej komórce organizacyjnej ma pełnić swoją funkcję.

Z uzasadnienia do tego wyroku wynika ponadto, że katalog przesłanek wygaśnięcia mandatu społecznego inspektora pracy wskazany w art. 7 ust. 1 i 3 ustawy o społecznej inspekcji pracy - nie jest zamknięty. Powyższe przepisy wśród tych przesłanek wskazują odwołanie w związku z niewywiązywaniem się społecznego inspektora pracy ze swoich obowiązków, zrzeczenie się przez niego funkcji, a także ustanie stosunku pracy. Zdaniem Sądu Najwyższego nie może budzić jakichkolwiek wątpliwości, że mandat społecznego inspektora pracy wygasa również w przypadku jego śmierci oraz zniesienia bytu prawnego (np. w wyniku regulacji ustawowych) pracodawcy, u którego doszło do wyboru pracownika na społecznego inspektora pracy.

Należy przyjąć, że do wygaśnięcia mandatu dochodzi również wtedy, gdy społeczny inspektor pracy przestaje być pracownikiem zakładu pracy, w którym został wybrany (por. art. 5 ust. 1 ustawy o społecznej inspekcji pracy), mimo, że nie jest to równoznaczne z rozwiązaniem czy wygaśnięciem stosunku pracy. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku przekształceń z art. 23¹ Kodeksu pracy.

Reasumując, w przypadku przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę - mandat społecznego inspektora pracy wygasa. Taki sam skutek ma przejście części zakładu pracy na nowego pracodawcę. Przejęty pracownik, który był społecznym inspektorem pracy w poprzednim zakładzie pracy, nie może tam nadal pełnić swojej funkcji. Przestał być bowiem pracownikiem tego zakładu. W świetle art. 23¹ § 1 Kodeksu pracy, ustawy o społecznej inspekcji pracy oraz wyroku SN z dnia 16 marca 2010 r. II PK 191/09 - nie ma też statusu społecznego inspektora pracy w nowym zakładzie pracy. Taki pracownik może pełnić funkcję społecznego inspektora pracy u nowego pracodawcy, pod warunkiem, że zostanie wybrany przez pracowników tego pracodawcy, w trybie ustalonym w art. 6 ustawy o społecznej inspekcji pracy. (…)".