Odzież i obuwie robocze za ekwiwalent

Warunki pracy panujące na niektórych stanowiskach nie pozwalają na korzystanie przez pracownika z jego własnej odzieży i obuwia. Mogłyby one ulec zbyt dużemu zabrudzeniu lub zniszczeniu. Dlatego pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom robocze ubranie i obuwie w każdym przypadku, gdy jest to celowe ze względu na specyfikę pracy na danym stanowisku. Jeżeli obowiązek ten "przejmuje" pracownik, ma prawo do stosownych ekwiwalentów z tego tytułu.

Strój roboczy nawet dla jednego pracownika

Jednym z obowiązków pracodawcy z zakresu bhp jest zapewnienie pracownikowi odzieży i obuwia roboczego. Nie może się przed nim uchylić nawet taki pracodawca, który zatrudnia tylko jednego pracownika. Realizacja tego wymogu bhp nie zależy bowiem od stanu zatrudnienia w danym zakładzie, ale od warunków pracy na określonym stanowisku. Jeżeli uzasadniają one wydanie pracownikom odzieży i obuwia roboczego, to pracodawca musi spełnić ten obowiązek. Aktualizuje się on jednak wyłącznie w sytuacjach, gdy:

własna odzież i obuwie pracownika mogłaby ulec w trakcie pracy znacznemu zabrudzeniu lub zniszczeniu,
korzystanie z odzieży i obuwia roboczego jest konieczne ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bhp (art. 237⁷ K.p.).

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, jeżeli nie jest on zaopatrzony (w przypadkach, w których jest to wymagane) w odzież i obuwie robocze. Pracodawca powinien w związku z tym uregulować kwestie rodzaju i asortymentu odzieży i obuwia roboczego oraz przewidywane okresy ich użytkowania w przepisach zakładowych lub w wewnętrznym zarządzeniu.

Przy dokonywaniu ustaleń w tej sprawie należy brać pod uwagę warunki, w jakich jest wykonywana praca, związane z nią ryzyko zawodowe oraz stopień i rodzaje zagrożeń występujących na danym stanowisku. Jednym z kryteriów będzie też to, na ile "brudząca" jest dana praca. Pracodawca nie musi przy tym zapewniać pracownikowi fabrycznie nowej odzieży roboczej (z wyjątkiem bielizny), może to być również odzież używana - po jej wyczyszczeniu i ewentualnym odkażeniu. W każdym przypadku odzież i obuwie robocze dostarczone przez pracodawcę musi jednak spełniać wymagania Polskich Norm.

Ekwiwalent za zakup z kieszeni pracownika

Tylko w nielicznych sytuacjach pracodawca musi zapewnić pracownikom odzież i obuwie robocze, poprzez ich wydanie zatrudnionemu. Obowiązek zapewnienia wspomnianej odzieży i obuwia "w naturze" dotyczy stanowisk, na których wykonywane są prace:

związane bezpośrednio z obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych,
przy których własna odzież i obuwie pracownika mogą ulec intensywnemu zabrudzeniu albo skażeniu środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub biologicznie zakaźnymi.

Przy pozostałych pracach o odzież i obuwie robocze może zatroszczyć się sam pracownik, o ile pracodawca ustali, za zgodą pracowników, wykaz stanowisk, na których dopuszcza się używanie odzieży i obuwia roboczego będącego własnością pracownika (art. 237⁷§ 2 K.p.). Taka odzież nie musi już spełniać wymogów Polskich Norm, niemniej powinna zachowywać swoje funkcje użytkowe.

Jeżeli ciężar zakupu odzieży i obuwia roboczego został przeniesiony na pracownika, pracodawca jest w zamian zobowiązany wypłacać pracownikowi ekwiwalent pieniężny, którego celem jest rekompensata kosztów tego zakupu (art. 237⁷ § 4 K.p.). Dlatego wysokość wspomnianego ekwiwalentu powinna odzwierciedlać aktualne ceny konkretnego rodzaju odzieży czy obuwia roboczego. Przepisy nie określają, w jaki sposób należy ustalać wartość ekwiwalentu, o którym mowa w art. 237⁷ § 4 K.p. W praktyce pracodawcy dokonują rozeznania lokalnego rynku, sprawdzając ceny odzieży i obuwia ustalonego w zakładzie pracy jako robocze, w punktach handlowych zajmujących się sprzedażą tego rodzaju towaru. Dokonane ustalenia są podstawą do określenia wysokości ekwiwalentu. Powinien on być wypłacany przed upływem ustalonego przez pracodawcę okresu używalności odzieży i obuwia roboczego.

Wzór karty ewidencyjnej wyposażenia w odzież i obuwie robocze jest dostępny na stronie naszego Wydawnictwa: www.gofin.pl.

Pranie we własnym zakresie, za ekwiwalentem

Drugim ekwiwalentem, jaki może obciążyć pracodawcę, jest ekwiwalent za pranie odzieży roboczej. Konieczność jego wypłaty występuje wtedy, gdy pracodawca przekazuje wykonywanie tej czynności pracownikowi, za wypłatą wspomnianego świadczenia (art. 237⁹ § 2 i 3 K.p.). Jego wysokość powinna odpowiadać ponoszonym przez pracownika kosztom prania, przy czym kwota ekwiwalentu może być pomniejszona o okres nieobecności w pracy np. z powodu urlopu czy choroby. Ewentualna redukcja kwoty ekwiwalentu stosownie do okresu nieobecności powinna wynikać z przepisów zakładowych lub indywidualnego zarządzenia pracodawcy.

Jeżeli chodzi o metodę ustalania wysokości ekwiwalentu za pranie, to, podobnie jak w przypadku ekwiwalentu za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego, przepisy nie odnoszą się do tej kwestii. Jeżeli pracownik korzysta z pralni, pracodawca może przyjąć obowiązujące w niej ceny prania jako podstawę do określenia kwoty ekwiwalentu. Natomiast gdy pranie odzieży roboczej odbywa się w domu, pracodawca w porozumieniu z pracownikiem powinien dokonać szacunkowej oceny kosztów zużycia wody, prądu i środków do prania ponoszonych przez pracownika i na tej podstawie ustalić ekwiwalent.

Karta przydziału odzieży i obuwia

Pracodawca, który wyposaża pracowników w odzież i obuwie robocze, jest zobowiązany prowadzić karty ewidencyjne przydziału tej odzieży i obuwia (w tym wypłaty ekwiwalentu za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego oraz za ich pranie i konserwację). Karta musi być prowadzona dla każdego pracownika indywidualnie, według wzoru opracowanego przez pracodawcę.

Należy nadmienić, że odzież i obuwie robocze wydawane pracownikom traktowane jest jak mienie powierzone im z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. Pracownicy ponoszą więc za nie odpowiedzialność materialną.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)