Badania wstępne nie zawsze wymagane

Skierowanie pracownika na badania wstępne przed podjęciem zatrudnienia to jeden z podstawowych obowiązków pracodawcy z zakresu bhp. Tylko w nielicznych przypadkach ustawodawca pozwala na zaniechanie tych badań, m.in. wtedy, kiedy nowe warunki pracy podjętej u tego samego pracodawcy nie odbiegają od poprzednich. Jednak już za kilka miesięcy katalog wyłączeń spod obowiązku przeprowadzania badań wstępnych ulegnie rozszerzeniu.

Aktualne zasady bardziej restrykcyjne

Zgodnie z aktualnie obowiązującym stanem prawnym osoby podejmujące zatrudnienie w ramach stosunku pracy powinny odbyć wstępne badania profilaktyczne (art. 229 § 1 K.p.). Obowiązek skierowania na te badania występuje również w odniesieniu do:

pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy,
innych niż młodociani pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Wymóg przeprowadzenia badań wstępnych jest dość rygorystycznie przestrzegany, Kodeks pracy zabrania bowiem dopuszczenia do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.). Na etapie przyjmowania do pracy takie orzeczenie wydawane jest w wyniku badań wstępnych. Wyłączone spod obowiązku przeprowadzenia tego rodzaju badań są tylko osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, o ile kolejna umowa o pracę została zawarta w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy z tym pracodawcą.

Badania głównie dla etatowców

W zdecydowanej większości nawiązanie zatrudnienia wymaga przeprowadzenia badań wstępnych. Każdy, kto podejmuje pracę w ramach stosunku pracy, powinien odbyć takie badania, a wyłączenia od tego obowiązku są nieliczne. Bardziej liberalne zasady, generalnie niewymagające przeprowadzenia badań profilaktycznych, znajdują zastosowanie dopiero wtedy, gdy podstawą zatrudnienia jest umowa cywilnoprawna albo inna forma aktywizacji zawodowej, np. staż. Należy też zasygnalizować, że kierowcy zawodowi, którzy posiadają ważne orzeczenia lekarskie wydane po przeprowadzeniu badań na podstawie ustawy o transporcie drogowym, nie muszą już być kierowani na badania profilaktyczne, o których mowa w art. 229 K.p.

Nowe zasady od kwietnia 2015 r.

W bieżącym roku (od 1 kwietnia) wejdą w życie przepisy nowelizujące art. 229 K.p., dotyczący badań profilaktycznych pracowników. Rozszerzają one zakres sytuacji, w których pracodawca nie będzie miał obowiązku kierowania pracownika na badania wstępne. Do dotychczasowych wyłączeń dodano przypadek nawiązania stosunku pracy w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy u innego pracodawcy - jeżeli warunki na stanowisku pracy w nowym zakładzie odpowiadają warunkom wskazanym przez poprzedniego pracodawcę w skierowaniu na badania. Analogicznie regulację tę będzie można stosować w przypadku zatrudniania pracownika pozostającego w równoległym zatrudnieniu.

Dokumentami niezbędnymi do ustalenia stopnia zbieżności starych i nowych warunków pracy będzie aktualne orzeczenie lekarskie z poprzedniego zakładu oraz skierowanie na badania wystawione w celu uzyskania tego orzeczenia. Oba te dokumenty powinien przedłożyć pracownik. Ich analiza może być jednak trudna, szczególnie jeżeli chodzi o prace wykonywane w warunkach szkodliwych czy niebezpiecznych. Dlatego w ustawie o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej przewidziano wydanie przez Ministra Zdrowia w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Społecznej rozporządzenia regulującego tryb wykonywania i zakres badań profilaktycznych, przy uwzględnieniu m.in. konieczności porównania warunków pracy z poprzedniego i nowego zatrudnienia.

Istotną zmianą, która wejdzie w życie od 1 kwietnia 2015 r., jest też doprecyzowanie, że wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Ponadto z nowych przepisów jasno wynika konieczność opisania przez pracodawcę, a nie tylko wskazania, stanowiska pracy w skierowaniu na badania profilaktyczne. Pracodawca powinien w nim określić warunki pracy na danym stanowisku, a nie tylko rodzaj pracy czy nazwę stanowiska.

Zobowiązani do przeprowadzenia badań wstępnych

Aktualny stan prawny

Co się zmienia od 1 kwietnia 2015 r.

Badania wstępne przeprowadzają:

-	osoby przyjmowane do pracy w ramach stosunku pracy,
-	pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy,
-	inni niż młodociani pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Przeprowadzenie badań wstępnych nie jest obowiązkowe w razie nawiązania nowej umowy o pracę z tym samym pracodawcą w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę - jeżeli nowe zatrudnienie odbywa się na tym samym stanowisku lub na stanowisku o takich samych warunkach pracy

Badania wstępne nie będą konieczne również w przypadku pracowników przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, a także przy zatrudnianiu pracowników pozostających w równoległym zatrudnieniu, jeżeli:

-	przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie,
-	pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy w jego zakładzie.

Uwaga. Powyższa regulacja nie obejmuje osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Zgodnie z przepisem przejściowym ustawy o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej, znowelizowany art. 229 K.p. nie dotyczy orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do pracy, wydanych przed 1 kwietnia 2015 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502)

Ustawa z dnia 7.11.2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 1662).