Gazeta Podatkowa nr 18 (1163) z dnia 2.03.2015

Jakie zmiany w badaniach profilaktycznych od 1 kwietnia br.?

Świadczenie pracy przez pracownika obwarowane jest wymogiem uzyskania orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Od 1 kwietnia br. orzeczenie takie będzie odnosiło się również do warunków pracy na danym stanowisku opisanych w skierowaniu na badania. Pozwoli to na wykorzystanie tego orzeczenia w określonych ustawowo sytuacjach także u innych pracodawców.

Badania wstępne dzisiaj

Przed przyjęciem pracownika do pracy pracodawca ma obowiązek skierować go na badania wstępne celem uzyskania aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.). Zasady przeprowadzania tych badań w terminie do końca marca 2015 r. różnią się od reguł, które będą obowiązywały od 1 kwietnia br. Z dniem tym wejdą bowiem w życie zmienione i nowe regulacje art. 229 K.p.

Według obecnie jeszcze obowiązujących przepisów badaniom wstępnym podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy,
   
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Artykuł 229 § 1 K.p. przewiduje też wyłączenia od obowiązku przeprowadzania badań wstępnych. Badaniom tym nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Zmiany w badaniach od kwietnia 2015 r.

Z dniem 1 kwietnia br. badania profilaktyczne pracowników będą przeprowadzane już na mocy znowelizowanego art. 229 K.p. Przewiduje on w stosunku do obecnych przepisów większą liczbę przypadków, w których pracodawca nie będzie miał obowiązku kierowania pracownika na badania wstępne. Nowością jest wyłączenie tego obowiązku w sytuacji, w której inny pracodawca zatrudni pracownika na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy. Warunkiem jest jednak przedstawienie aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i zgodność tych warunków z występującymi na stanowisku u nowego pracodawcy. Regulacja ta odnosi się także do przyjmowanej do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą, czyli wykonywania pracy w równoległym zatrudnieniu.

Pracownicy zatrudniani do prac szczególnie niebezpiecznych u innego pracodawcy będą podlegali badaniom wstępnym bez żadnych wyjątków.

Biorąc pod uwagę przyszłe regulacje, wykorzystanie orzeczenia lekarskiego wykonanego na potrzeby innego zatrudnienia, czy to u dotychczasowego pracodawcy, czy u obcego, przy zachowaniu terminu wskazanego w art. 229 § 1¹ K.p., będzie wymagało przedłożenia pracodawcy zarówno skierowania na badania wstępne, jak i aktualnego orzeczenia lekarskiego z danego zakładu. Jest to niezbędne dla porównania warunków pracy występujących na stanowisku określonym w skierowaniu na badania wstępne z występującymi u danego pracodawcy. Zakres m.in. informacji objętych takim skierowaniem na badania i orzeczeniem lekarskim, a także wzory tych dokumentów zostały określone w przygotowanym projekcie rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników… (Dz. U. z 1996 r. nr 69, poz. 332 ze zm.).

Ustawodawca nadał również nowe brzmienie art. 229 § 4 K.p., który od 1 kwietnia br. będzie stanowił, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Oznacza to poszerzenie informacji w skierowaniu na badania o dane dotyczące szczegółowych warunków pracy na danym stanowisku. Ponadto, zgodnie z § 4a dodanym do art. 229 K.p. wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.

Należy zaznaczyć, że przepisów art. 229 K.p. wchodzących w życie z dniem 1 kwietnia 2015 r. nie stosuje się do orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do pracy, wydanych przed dniem ich wejścia w życie. Na mocy art. 32 ustawy o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1662), tj. przepisów przejściowych, do skierowań na badania lekarskie wydanych przed 1 kwietnia 2015 r. oraz do badań lekarskich rozpoczętych przed tym dniem stosuje się przepisy dotychczasowe.

Badania okresowe i kontrolne

Do badań profilaktycznych należą, oprócz badań wstępnych, badania okresowe i kontrolne. Przy czym badania okresowe pełnią rolę profilaktyczną w zakresie wykrywania chorób zawodowych. Zakres i częstotliwość tych badań określa lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad pracownikami, uwzględniając wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych. Zostały one określone w załączniku do rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników (…).

Badania kontrolne wykonywane są w przypadku niezdolności pracownika do pracy spowodowanej chorobą, trwającej dłużej niż 30 dni. Badania te mają na celu ustalenie zdolności pracownika do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy (art. 229 § 3 K.p.). Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Wszystkie badania profilaktyczne przeprowadzane są na koszt pracodawcy.

Nieprzerwana choroba trwająca co najmniej 31 dni powoduje konieczność przeprowadzenia badań kontrolnych.

Informacje w skierowaniu na badania

Imienne skierowanie na badania lekarskie wydane przez pracodawcę, obowiązujące w obecnym stanie prawnym, powinno zawierać informacje wskazane w § 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników (…).

Zakres danych objętych nowym skierowaniem na badania profilaktyczne i wzór tego dokumentu obowiązujący od 1 kwietnia 2015 r. zostały określone w wymienionym wcześniej projekcie rozporządzenia.

Praca w narażeniu na czynniki rakotwórcze

Pracownikom, którzy wykonywali pracę w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, pracodawca jest obowiązany zapewnić badania lekarskie po:

• zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
   
• rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami (art. 229 § 5 K.p.).

Koszty okresowych badań lekarskich po rozwiązaniu stosunku pracy pokrywa pracodawca. Orzeczenie lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi badaniami okresowymi po rozwiązaniu stosunku pracy przechowuje się w części C akt osobowych.

Badania zleceniobiorców nieobowiązkowe

Inna podstawa prawna zatrudnienia niż stosunek pracy, np. umowa cywilnoprawna, co do zasady, nie obliguje pracodawcy do skierowania zatrudnianych osób na profilaktyczne badania lekarskie. Ma on jednak obowiązek zapewnić takim osobom oraz osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę działalność gospodarczą na własny rachunek, bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 K.p. (art. 304 § 1 K.p.). Przy czym nawiązanie np. umowy zlecenia pracodawca może uzależnić od przeprowadzenia przez zleceniobiorcę wstępnych badań lekarskich, ze względu na rodzaj i warunki wykonywania przyszłej pracy, a także zagrożenia związane z jej wykonywaniem. Takie stanowisko w sprawie badań lekarskich, a także szkolenia w zakresie bhp prezentuje też Państwowa Inspekcja Pracy (por. pismo Departamentu Prawnego GIP z dnia 8 sierpnia 2007 r., znak: GNP/426/4560-364/07/PE).

Kierujący pojazdami

Od dnia 20 lipca 2014 r. obowiązuje nowe rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. z 2014 r. poz. 949). Zmieniło ono zakres badań lekarskich obowiązujących osoby ubiegające się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców. Na mocy powołanego aktu prawnego obligatoryjnym badaniom widzenia zmierzchowego i zjawiska olśnienia nie podlegają już pracownicy kierujący pojazdami w ramach obowiązków służbowych. Obowiązkowo wymienionym badaniom podlegają wyłącznie osoby i kierowcy wskazani w § 6 ust. 3 wymienionego rozporządzenia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502)