Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy z tytułu wypadku przy pracy

Pracownik uległ wypadkowi podczas transportowania ciężkich przedmiotów. Zdarzenie uznano za wypadek przy pracy. Kilka dni temu, na wniosek poszkodowanego, dokumentacja powypadkowa została przekazana do ZUS wraz z wnioskiem pracownika o wypłatę jednorazowego odszkodowania. Czy oprócz świadczeń z ZUS poszkodowany może ubiegać się o odszkodowanie bezpośrednio od pracodawcy?

Pracownikowi poszkodowanemu w wypadku przy pracy przysługuje prawo do ubiegania się od pracodawcy o odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy. Ponadto, poszkodowany może wystąpić do pracodawcy z roszczeniem o wypłatę tzw. uzupełniających świadczeń odszkodowawczych.

W myśl art. 237¹ § 1 K.p. pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone ustawą wypadkową. Do świadczeń tych należą: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie (dla poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego pracownika), renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek do renty rodzinnej, dodatek pielęgnacyjny, pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne. Ponadto, pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych (art. 237¹ § 2 K.p.).

Niezależnie od wymienionych powyżej świadczeń, pracownikowi przysługuje również prawo do ubiegania się o świadczenia uzupełniające bezpośrednio od pracodawcy, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Sytuacja poszkodowanego w wypadku przy pracy pracownika, który zamierza wystąpić przeciwko pracodawcy o wypłatę świadczeń odszkodowawczych nie jest taka oczywista, jak w razie gwarantowanych świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanych przez ZUS.

Pracownik ma prawo do domagania się od pracodawcy świadczeń uzupełniających w oparciu o przepisy prawa cywilnego. Jednak występując z powództwem przeciwko pracodawcy nie może w postępowaniu sądowym powołać się jedynie na sam fakt wypadku przy pracy, stwierdzony protokołem powypadkowym. Pracownik ten musi też wykazać istnienie prawnych przesłanek cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej, tj.:

• ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego,
   
• poniesioną szkodę (uszczerbek na zdrowiu),
   
• związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem będącym wypadkiem przy pracy a powstaniem szkody.

Tak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego m.in. wyroków z dnia 20 stycznia 1998 r. (sygn. akt II UKN 450/97, OSNP 1998/24/720) i z dnia 5 lipca 2005 r. (sygn. akt I PK 293/04, Pr. Pracy 2005/11/35).

Biorąc powyższe pod uwagę, poszkodowany pracownik może dochodzić od pracodawcy roszczeń z tytułu wypadku przy pracy, o ile zgodnie z cywilnoprawnym charakterem tej odpowiedzialności wykaże istnienie jego zawinionego negatywnego działania lub zaniechania, którego skutkiem stała się tzw. szkoda na osobie (art. 6 K.c.).

Specyfika roszczeń o świadczenia uzupełniające polega na tym, że pracownik może się o nie ubiegać jedynie wówczas, gdy limitowane świadczenia przyznane na podstawie przepisów ustawy wypadkowej nie pokrywają w całości kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia i powstałej krzywdy. Należy pamiętać, że poszkodowany nie może domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego przed rozpoznaniem jego roszczeń o świadczenia przysługujące z ubezpieczenia społecznego.

Świadczenia uzupełniające, o jakie może wystąpić poszkodowany w wypadku przy pracy pracownik, to:

• jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek majątkowy (art. 444 § 1 K.c.),
   
• zadośćuczynienie pieniężne za uszczerbek niemajątkowy (art. 445 § 1 K.c.),
   
• renta (art. 444 § 2 K.c.).

Istotnym jest, że przepisy nie limitują wysokości roszczeń, jakie pracownicy mogą kierować pod adresem pracodawców, u których doznali uszczerbku na zdrowiu. Wystarczy tutaj subiektywne odczucie, że świadczenie przyznane przez ZUS jest niewystarczające.

Zwracamy uwagę! Pracodawca nie ponosi odpowiedzialności w sytuacji, gdy szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi on odpowiedzialności. Jak przyjął Sąd Najwyższy, brak ustalenia cywilnoprawnych podstaw odpowiedzialności pracodawcy za następstwa schorzenia uznanego za chorobę zawodową wyłącza zasądzenie na rzecz pracownika roszczeń uzupełniających (por. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2000 r., sygn. akt I PKN 485/99, OSNP 2001/11/379). Odnosi się to również do zdarzeń uznanych za wypadki przy pracy.