Testy psychotechniczne dla pracowników biurowych korzystających przy pracy z samochodów służbowych

Pracownicy biurowi korzystają z samochodów służbowych w ramach obowiązków pracowniczych oraz w celach prywatnych, w tym dojeżdżając nimi do pracy. Czy pracodawca musi kierować ich na badania psychotechniczne?

Pracodawca nie ma obowiązku automatycznego rozszerzania badań profilaktycznych pracowników, korzystających z samochodów służbowych w ramach wykonywania pracy o badania psychotechniczne. Powinności pracodawcy w tym zakresie obejmują wskazanie w skierowaniu na badania lekarskie takich pracowników, że obok zadań ściśle związanych z pracą biurową kierują oni - w ramach zajmowanego stanowiska - służbowymi samochodami osobowymi. W interesie pracodawcy leży ponadto doprecyzowanie tej informacji o szczegóły, np. to czy pracownikom zdarza się wyjeżdżać w celach służbowych w godzinach nocnych, gdyż kierowanie pojazdem po zmroku ma wpływ na zakres badań, które zaleci lekarz. To on, w oparciu o informacje zawarte w skierowaniu na badania podejmuje decyzję o ich zakresie i częstotliwości.

Pomocą dla lekarza są w takim przypadku wytyczne Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi z 19 listopada 2018 r., które zawierają proponowany resortowi zdrowia kierunek zmian załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników... (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067). Zgodnie z omawianymi wytycznymi, w grupie IV załącznika nr 1 do ww. rozporządzenia powinny znaleźć się prace na stanowiskach związanych z kierowaniem pojazdami, szkoleniem i egzaminowaniem kierowców. Zakres badań takich pracowników - poza badaniem lekarskim, w ocenie Instytutu i konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny pracy, powinien obejmować:

ocenę narządu równowagi,
badanie akumetryczne,
ocenę ostrości wzroku i zdolności rozpoznawania barw oraz widzenia przestrzennego, ocenę pola widzenia (w zależności od wskazań za pomocą perymetru),
ocenę wrażliwości na olśnienie i widzenie zmierzchowe oraz oznaczenie stężenia glukozy we krwi.

Z badań pomocniczych i konsultacji specjalistycznych kierowców, które przedstawia Instytut, proponowany załącznik do rozporządzenia wymienia: nystagmografię lub posturografię, lipidogram, GGTP, oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi i EKG w tym metodą Holtera. Wśród konsultacji specjalistycznych wymienia się okulistyczne, otolaryngologiczne, neurologiczne i psychologiczne. Takie badania powinny zdaniem Instytutu być przeprowadzane co 30-60 miesięcy, a w przypadku osób po 60. roku życia co 30 miesięcy.

Odrębną regulacją objęto minimalne kryteria dla narządu wzroku pracowników zatrudnionych na stanowiskach związanych z używaniem pojazdu silnikowego jako narzędzia pracy, niepodlegających pod przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 58 z późn. zm.), tj. posiadających prawa jazdy kat. A, B, T. Przykładowo, gdy zakres obowiązków wskazuje na konieczność kierowania pojazdem po zmroku, pracownik musi mieć prawidłowe widzenie zmierzchowe oraz wrażliwość na olśnienie.

Wytyczne względem badań pracowników korzystających z samochodów w ramach obowiązków służbowych uległy złagodzeniu w porównaniu do wcześniejszych wytycznych Instytutu z 20 października 2014 r. w sprawie badań kierowców. Rozszerzeniu uległ zakres dodatkowych badań pomocniczych i konsultacji, niemniej badania neurologiczne z obowiązkowych stały się badaniami fakultatywnymi (obowiązkowa po zmianach jest jedynie ocena narządu równowagi). Korzystnym dla pracodawców zmianom uległa ponadto sugerowana częstotliwość przeprowadzania omawianych badań. Dotychczas pracownicy korzystający z pojazdów służbowych podlegali badaniom profilaktycznym co 3-4 lata (w tym badanie oceniające widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia co 4-6 lat), z wyjątkiem osób po 50. roku życia, które badania profilaktyczne odbywały co 2-3 lata, natomiast po 60. roku życia wzrastała sugerowana częstotliwość przeprowadzania badań oceniających widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia, które ww. pracownicy musieli odbywać co 2-3 lata. Po zmianach nie ma rozróżnienia terminów badań okresowych i specjalistycznych, tym samym pracownicy przed 60. rokiem życia odbywają je co 2,5-5 lat zgodnie z decyzją lekarza, a osoby po 60. roku życia co 2,5 roku.

Przykład

Firma zatrudnia wyłącznie pracowników biurowych. Część z nich (m.in. specjaliści do spraw obsługi klienta) korzysta z samochodów służbowych. Pojazdy te służą do jazd służbowych (np. dojazdu do kontrahentów, do urzędów, na zakupy firmowe) oraz prywatnych (w tym dojazd do pracy). Pracodawca nie ma obowiązku wysyłać pracowników do wykonania testów psychotechnicznych - o ile nie wprowadził takiego wymogu w przepisach wewnętrznych, np. polityce flotowej. Firma musi jednak wskazywać w skierowaniach na badania lekarskie tych pracowników (wstępne, okresowe i kontrolne) fakt, iż w ramach obowiązków służbowych kierują samochodem osobowym, również po zmroku - jeśli takie przypadki zdarzają się w praktyce. W oparciu o taką informację to lekarz-profilaktyk zadecyduje, czy badania lekarskie tych pracowników należy uzupełnić o dodatkowe badania specjalistyczne lub konsultacje.

Ważne: Pracodawca ma obowiązek przechowywania w aktach osobowych pracownika nie tylko orzeczeń lekarskich z badań wstępnych, okresowych i kontrolnych, ale również skierowań na te badania (§ 3 pkt 1 oraz pkt 2 lit. r rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej).

W związku z powyższym dopuszczanie do kierowania pojazdem pracownika, w którego skierowaniu na aktualne badania nie ma takiej informacji powoduje, że w razie kontroli inspekcji pracy, inspektor ma prawo nakazać odsunięcie go od obowiązków związanych z kierowaniem pojazdem do czasu uzupełnienia badań profilaktycznych (brak pewności, czy pracownik nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do takiej pracy).