Kompensata pracy w wolną sobotę

W firmie obowiązuje podstawowy system czasu pracy, a soboty są dniami wolnymi w pięciodniowym tygodniu pracy. Czy jeśli powierzymy pracownikowi pracę w wolną sobotę, to udzielając czasu wolnego należy jego wymiar zwiększyć o połowę?

Pracownikowi w zamian za pracę w sobotę (albo inny dzień wolny od pracy z tytułu rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy), przysługuje dzień wolny od pracy.

Zasady kompensaty pracy w dniu wolnym reguluje art. 151³ K.p. Norma ta stanowi, że pracownikowi, który ze względu na konieczność świadczenia pracy nadliczbowej wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy z tytułu rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony w tym samym okresie rozliczeniowym, w terminie uzgodnionym z pracownikiem. Dzień wolny przysługuje nawet wówczas, gdy liczba godzin przepracowanych w takim dniu jest niższa od dniówki danego pracownika. Wskazana norma nie przewiduje odstępstwa od zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Nie określa też wysokości dodatku za tę pracę, ponieważ praca w takim dniu może mieć charakter jedynie incydentalny. Jest bowiem dopuszczalna tylko jako praca nieplanowana i spowodowana przesłankami uzasadniającymi zlecenie pracy nadliczbowej, o czym piszemy w temacie 1 niniejszego rozdziału.

W przypadku gdy pracodawca zleci wykonywanie pracy w dniu wyznaczonym jako wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, wówczas pracownikowi w zamian przysługuje inny (cały) dzień wolny od pracy udzielony do końca okresu rozliczeniowego.

Pracownik zatrudniony jako elektryk został wezwany w wolną od pracy sobotę w celu usuwania awarii w nowo budowanym budynku. Praca była wykonywana przez 6 godzin.

Za pracę w tym dniu udzielono pracownikowi całego dnia wolnego od pracy w najbliższy poniedziałek zachowując w okresie rozliczeniowym zasadę przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Jeśli praca zlecona w wolną sobotę nie została zrekompensowana dniem wolnym w okresie rozliczeniowym, a ponadto spowodowała przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, pracownikowi przysługuje oprócz normalnego wynagrodzenia za tę pracę także dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia (art. 151¹ § 2 K.p.). Gdyby praca w takim dniu spowodowała też przekroczenie normy dobowej, wówczas wynagrodzenie za takie godziny należy, zgodnie z art. 151¹ § 1 pkt 2 K.p., zwiększyć o 50% dodatek.

Pracownikowi zatrudnionemu w systemie podstawowym polecono wykonywanie pracy w wolną sobotę przez 12 godzin. Ponieważ praca w tym dniu przekraczała normę dobową, to za 4 godziny przepracowane ponad tę normę (12 godz. - 8 godz.) przysługuje pracownikowi oprócz normalnego wynagrodzenia 50% dodatek (albo czas wolny, w zależności kto wystąpił z inicjatywą jego udzielenia w stosunku 1 : 1 lub 1,5 : 1). Za pozostałe 8 godzin pracy należy udzielić dnia wolnego od pracy w okresie rozliczeniowym. Jeżeli pracownik nie otrzymał dnia wolnego w tym okresie, niezbędne jest ustalenie czy nie doszło do przekroczenia normy średniotygodniowej. Przy dokonywaniu obliczeń od liczby godzin branych pod uwagę przy ustalaniu przekroczenia normy średniotygodniowej odejmuje się 4 godziny opłacone 50% dodatkiem.

Wyjaśniamy ponadto, że za dzień wolny od pracy udzielony w zamian za pracę w sobotę albo w innym dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym wynagrodzenie nie przysługuje, bez względu na sposób określenia płacy (stawką godzinową czy miesięczną).

W sytuacji gdy pracownik zostanie wezwany do pracy w dzień wolny z omawianego tytułu na kilka godzin, udzielenie mu innego dnia wolnego nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia. Jeśli pracodawca zleci pracownikowi w dzień wolny od pracy mniejszą liczbę godzin pracy niż norma dobowa, to obowiązany jest zapłacić za pozostałą część takiego dnia roboczego wynagrodzenie przestojowe za czas niedopracowany. Wynika to z zasady, że pracodawca ponosi finansowe ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej i nie może przerzucić go na pracownika.

Pracownik zatrudniony w systemie podstawowym, wynagradzany stawką godzinową został wezwany do pracy w wolną sobotę (19 stycznia br.) na 4 godziny. Pracodawca udzielił mu w zamian dnia wolnego od pracy w najbliższy wtorek (22 stycznia br.). Wymiar czasu pracy na styczeń 2013 r. wynosił 176 godzin, a pracownik (z powodu zmienionego rozkładu) wypracował 4 godziny mniej. Wynagrodzenie otrzyma jednak za wszystkie 176 godzin.

Zwracamy uwagę! Zgodnie z art. 281 pkt 5 K.p. nieudzielenie dnia wolnego z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy może zostać uznane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.