Rozliczenie czasu pracy w przypadku wystąpienia dodatkowej pracy w tej samej dobie roboczej

Pracownik, który zgodnie z planem miał pracować od 7⁰⁰ do 15⁰⁰, został wezwany do pracy na 6⁰⁰ i pracował do 14⁰⁰ (8 godz.), a następnie w tym samym dniu na 19⁰⁰ i pracował do 7⁰⁰ (12 godz.). Bezpośrednio po tej pracy uczestniczył w szkoleniu (3 godz.), które odbyło się w dniu będącym dla niego dniem wolnym w zamian za pracę w sobotę. Jak rozliczyć jego czas pracy? Jakie dodatki należy mu wypłacić?

Wobec braku kilku istotnych informacji nie możemy udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie Czytelnika. Inne bowiem będzie rozstrzygnięcie w sytuacji, gdy pracownika obowiązuje "sztywny" system podstawowy, a odmienne, gdy u pracodawcy wprowadzono tzw. organizację ruchomą, która skutkuje wyłączeniem pojęcia doby dla celu rozliczania czasu pracy. Jednakże użyte sformułowanie - "pracownik został wezwany" - sugeruje, iż ponownie wykonywana przez pracownika w tym samym dniu praca nie wynika z organizacji pracy oraz obowiązującego harmonogramu, lecz nagłych potrzeb pracodawcy i ma charakter incydentalny. Poniższe wyjaśnienia uwzględniają taki stan faktyczny.

Rozliczenie godzin przepracowanych w dniu wskazanym w pytaniu należy poprzedzić przypomnieniem podstawowych pojęć i zasad z zakresu czasu pracy, w tym:

• doby - przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 pkt 1 K.p.),
   
• obowiązujących norm czasu pracy - czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę (z możliwością wydłużenia w niektórych systemach i rozkładach) i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 K.p.),
   
• pracy nadliczbowej - pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 K.p.) oraz
   
• obowiązkowych odpoczynków dobowych - z nielicznymi wyjątkami pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 132 § 1 K.p.).

Rozliczając pierwszą godzinę pracy w dniu wskazanym w pytaniu możliwe są dwa rozstrzygnięcia, zależne od tego, czy poprzedni dzień był roboczy, czy wolny od pracy. Przyjmując, że poprzednia dniówka była robocza i rozpoczęła się o 7⁰⁰, uznać należy, że pierwsza godzina pracy (od 6⁰⁰ do 7⁰⁰) przypadła jeszcze w poprzedniej dobie roboczej i najprawdopodobniej stanowiła pracę nadliczbową z przekroczenia normy dobowej w tym dniu. Za taką pracę przysługuje, obok normalnego wynagrodzenia, czas wolny albo dodatek w wysokości 50% lub 100% (gdy ma miejsce w porze nocnej). Gdyby poprzedni dzień był wolny od pracy, należy przyjąć, że o 6⁰⁰ w rozpatrywanym dniu nastąpiło rozpoczęcie doby roboczej, a tym samym pierwsza godzina stanowiła normalną pracę.

Rozliczając pracę rozpoczętą w tym samym dniu wieczorem (o 19⁰⁰) i dodatkowo przyjmując, że poprzednia doba była:

• robocza, to pierwsza godzina uzupełniała normę dobową (do 8 godz.) i nie wymaga opłacenia dodatkami, a kolejne 11 godzin (do 7⁰⁰) przekraczają tę normę i wymagają udzielenia czasu wolnego lub opłacenia dodatkami (odpowiednio 50% - za pracę w porze dziennej i 100% - za pracę w porze nocnej),
   
• wolna od pracy, to wszystkie godziny począwszy od 19⁰⁰ do 6⁰⁰ są klasycznymi przekroczeniami dobowymi i wymagają udzielenia czasu wolnego albo opłacenia dodatkami (odpowiednio 50% lub 100%).

Wszystkie godziny pracy po zakończeniu rozpatrywanej doby, która w zależności od wariantu zakończyła się o 6⁰⁰ lub o 7⁰⁰, należy uznać za przekroczenia średniotygodniowe, opłacane normalnym wynagrodzeniem i 100% dodatkiem. Rozstrzygnięcie to wynika z faktu, że w kolejnym dniu pracownik korzystał z dnia wolnego za przepracowaną sobotę i nie wypracował normy dobowej, a tym samym nie mogło wystąpić jej przekroczenie. Przechodząc do kwestii rozliczenia szkolenia, to pomijając niedopuszczalne dalsze uniemożliwianie pracownikowi odpoczynku, należy zaznaczyć, że do czasu pracy zalicza się, co do zasady, tylko szkolenia bhp. Jeżeli było to takie właśnie szkolenie, to spędzone na nim godziny należy zaliczyć do czasu pracy, a w konsekwencji do przekroczeń średniotygodniowych.

Zwracamy uwagę! Pracodawca, o którym mowa w pytaniu, zlecając pracę w zaprezentowany sposób, wielokrotnie naruszył przepisy o czasie pracy, w tym m.in. dotyczące przerywanego czasu pracy, odpoczynku dobowego oraz przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.