Odpracowanie prywatnych wyjść z pracy

Pracownicy czasami proszą o dzień wolnego, w zamian za odpracowanie tego dnia w sobotę. Bywa też, że kilkugodzinne wyjście z pracy jest odpracowywane w sobotę (czasami w domu, czasami w zakładzie pracy). Czy taka praktyka jest łamaniem praw pracownika? Sobota jest w naszej firmie dniem wolnym od pracy.

Przepisy z zakresu czasu pracy ustanawiają zasadę przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy i zasady tej pracodawcy powinni bezwzględnie przestrzegać. Naruszenie przepisów z zakresu czasu pracy stanowi bowiem wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Jest ono zagrożone karą grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 281 pkt 6 K.p.).

Od 23 sierpnia 2013 r. art. 151 K.p. poszerzono o § 2¹. Uregulowano w nim kwestie odpracowywania wyjść prywatnych. W myśl tej regulacji nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Odpracowanie zwolnienia od pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Jeżeli chodzi o zwolnienia od pracy w celach prywatnych trwające do kilku godzin, to możliwe jest ich odpracowanie w innych dniach, pod warunkiem zachowania odpoczynków dobowych i tygodniowych. Nie jest natomiast możliwe odpracowanie takiego wyjścia w sobotę, która jest dla pracownika dniem wolnym od pracy. Wystąpiłaby wówczas praca w szósty dzień tygodnia, co naruszyłoby zasadę przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

W praktyce spotykane są sytuacje, kiedy pracownik prosi o udzielenie całego dnia wolnego od pracy i następnie odpracowuje go w wolną sobotę. W takim przypadku nie dojdzie co prawda do naruszenia zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, ale wystąpi zmiana harmonogramu. Co do zasady, zmiana grafiku pracownika w trakcie okresu rozliczeniowego jest niedopuszczalna, z wyjątkiem sytuacji określonych w Kodeksie pracy. Możliwe jest też modyfikowanie grafiku, jeżeli dopuszczają taką ewentualność przepisy zakładowe. Podobne stanowisko w tej kwestii zajął Departament Głównego Inspektoratu Pracy w piśmie z dnia 6 kwietnia 2009 r., nr GPP-417-4560-1-/09/PE/RP. Wynika z niego, że zmiana rozkładu czasu pracy pracownika może nastąpić jedynie w sytuacjach określonych w zakładowych źródłach prawa pracy (np. w razie choroby innego pracownika) oraz w Kodeksie pracy (np. wyznaczenie dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym, niedzielę bądź święto). Zdaniem PIP niedopuszczalna jest zmiana grafiku, jeżeli takiej możliwości nie przewidują przepisy zakładowe.

Odpowiadając na pytanie, odpracowywanie kilkugodzinnych zwolnień od pracy w sprawach prywatnych w wolną dla pracownika sobotę jest niedopuszczalne, gdyż narusza zasadę przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Natomiast zmiana harmonogramu pracy polegająca na wyznaczeniu w tygodniu innego dnia wolnego od pracy musi być dopuszczona w przepisach wewnątrzzakładowych.

Podobnie jest z zasadą odpracowywania wyjścia prywatnego w domu bądź w zakładzie. Kwestie te szczegółowo powinny regulować wewnętrzne przepisy prawa.