Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 15 (561) z dnia 1.08.2022

Ustalenie kwoty potrącenia z wynagrodzenia i zasiłku opiekuńczego

Jak ustalić kwotę potrącenia na rzecz egzekwowanej na mocy tytułu wykonawczego należności niealimentacyjnej, jeśli pracownik z powodu różnych nieobecności za bieżący miesiąc otrzyma wynagrodzenie za pracę, za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie chorobowe, a ponadto zasiłek z tytułu opieki nad chorym dzieckiem? Czy składka na ubezpieczenie na życie, finansowana w części przez pracodawcę, od której pracownik opłaca podatek dochodowy, ma wpływ na tę kwotę?

Kwotę potrącenia należy ustalić odrębnie z wynagrodzenia (tu za pracę, urlop i chorobowego), na zasadach określonych w przepisach Kodeksu pracy, oraz z zasiłku opiekuńczego, według norm właściwych dla potrąceń z emerytur i rent. Warunkiem dokonania drugiego z nich jest zajęcie przez organ egzekucyjny nie tylko wynagrodzenia za pracę, lecz także wierzytelności "zasiłkowych", co powinno wynikać z treści zawiadomienia w tej sprawie. Co do składki ubezpieczeniowej na życie (NW), to część finansowana przez pracodawcę ma pośredni wpływ na kwotę potrącenia, gdyż stanowi przychód podlegający (co najmniej) podatkowi, który odlicza się przed ustaleniem tej kwoty.

Potrącenia z wynagrodzenia

Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy (art. 833 § 1 K.p.c.). Chodzi o art. 87 i 87¹ K.p., które w przypadku należności niealimentacyjnych przewidują dwojaki mechanizm ochronny: w postaci ograniczenia potrącenia względem uzyskanej kwoty wynagrodzenia oraz kwoty wolnej od potrąceń. Przy czym zakres tej ochrony jest szeroki i obejmuje nie tylko wynagrodzenie za efektywną pracę, ale także za okresy nieobecności, np. urlopowej lub spowodowanej niezdolnością do pracy (por. uchwała 7 sędziów SN z 17 stycznia 2013 r., sygn. akt II PZP 4/12, OSNP 2013/13-14/147 oraz wyroki SN z 19 lutego 2004 r., sygn. akt I PK 217/03 i z 14 listopada 1996 r., sygn. akt I PKN 3/96, OSNP 1997/11/193).

Na poczet należności wymienionych w pytaniu potrąceniu podlega połowa wynagrodzenia po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne (także na ubezpieczenie zdrowotne - por. stanowisko MRiPS wyrażone w piśmie z 16 października 2007 r.), zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania, dalej po odliczeniach.

W świetle powyższego: "(...) dla poszczególnych pracowników kwota wolna od potrąceń może nie być taka sama ze względu na możliwe zróżnicowanie wysokości odliczonych składek ubezpieczeniowych i zaliczki na podatek (...)" (por. opinia GIP, wyrażona w piśmie z 16 października 2007 r., znak GPP-416-4560-465/07/PE). Poza tym, jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwota wolna od potrąceń określona wyżej ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy (art. 87¹ § 2 K.p.).

Zwracamy uwagę! Finansowana przez pracodawcę część składki NW jest przychodem ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o pdof. Oznacza to, że Czytelnik ma obowiązek obliczenia, pobrania z wynagrodzenia pracownika i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych od tej kwoty, co wpłynie na wysokość wynagrodzenia po odliczeniach, stanowiącą podstawę do ustalenia dopuszczalnej wysokości potrącenia. Może też na nią oddziaływać z powodu kwoty wolnej od potrąceń, co przedstawiamy na przykładzie. Jeśli zaś chodzi o oskładkowanie tego świadczenia, to zgodnie z przepisami rozporządzenia składkowego, koszty opłacenia przez pracodawcę składek z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na życie, w określonych okolicznościach nie stanowią podstawy wymiaru składek ZUS. Z treści pytania można wnosić, iż zwolnienie z oskładkowania ma miejsce w omawianej sytuacji.

Potrącenia z zasiłku opiekuńczego

Do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (art. 833 § 5 K.p.c.). Zgodnie z art. 139 ust. 1 pkt 5 i art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie świadczeń niealimentacyjnych podlegają potrąceniu z zasiłków, po odliczeniu zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego, do wysokości 25% kwoty zasiłku przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy. Natomiast wolna od ww. potrąceń wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi jest kwota 980,19 zł.

Dla Prenumeratorów GOFIN
	Kwoty wolne od potrąceń podajemy w serwisie www.wskazniki.gofin.pl.

Jeżeli po odliczeniu zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wysokość świadczenia jest niższa niż kwota wolna, potrąceń nie dokonuje się (art. 141 ust. 1b ustawy emerytalnej).

W razie gdy zasiłek jest wypłacany za część miesiąca, kwotę wolną ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. W tym celu dzieli się ją przez 30 i mnoży przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek.

Przyjmujemy, że pracownik, o którym mowa w pytaniu, w bieżącym miesiącu nabędzie prawo do:

• wynagrodzenia za efektywną pracę - 1.920,00 zł,
• wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy - 162,48 zł,
• wynagrodzenia chorobowego - 621,48 zł oraz
• zasiłku opiekuńczego za 2 dni - 155,48 zł.

Pracownikowi przysługują podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł), złożył pracodawcy PIT-2 uprawniający do stosowania kwoty zmniejszającej (300 zł) oraz nie jest uczestnikiem PPK. Poza tym finansuje część składki NW (pracownik - 50 zł, a pracodawca 17,97 zł); świadczenie to jest opodatkowane, ale nie podlega oskładkowaniu.

Wynagrodzenie po odliczeniach wynosi 2.200,79 zł, zgodnie z wyliczeniem:

Pracodawca nie potrąci z wynagrodzenia pracownika żadnej kwoty, gdyż wynagrodzenie to po odliczeniach jest niższe od kwoty wolnej od potrąceń, która wynosi w tym przypadku 2.363,56 zł. Bez znaczenia jest, że maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia wynosi aż 1.100,40 zł (1/2 x 2.200,79 zł).

Z zasiłku opiekuńczego pracodawca potrąci pełną dopuszczalną kwotę, tj. 38,87 zł (155,48 zł x 25%). Nie naruszy to kwoty wolnej w wysokości 65,34 zł (980,19 zł : 30 = 32,67 zł; 32,67 zł x 2 dni = 65,34 zł), co wynika z wyliczenia: 155,48 zł - 19 zł (zaliczka na podatek dochodowy) - 38,87 zł = 97,61 zł; 97,61 zł > 65,34 zł.