Wysokość odszkodowania za wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę

Z pracownikiem łączy nas umowa o pracę na czas nieokreślony. Według jej postanowień strony obowiązuje 5-miesięczny okres wypowiedzenia. Czy w razie rozwiązania tej umowy pracownik będzie mógł wystąpić z roszczeniem o odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za wydłużone wypowiedzenie?

Zgodnie z najnowszym orzeczeniem Sądu Najwyższego wysokość odszkodowania nie może przekroczyć wynagrodzenia za ustawowy okres wypowiedzenia, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej.

Kodeks pracy przewiduje w razie naruszenia przez pracodawcę zasad wypowiadania umów o pracę lub ich rozwiązywania bez wypowiedzenia szereg regulacji ochronnych. Uprawnienia pracownika z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę określono w art. 44-51 K.p. W myśl art. 44 K.p. pracownik, który uważa, że wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione lub niezgodne z prawem, może wnieść odwołanie do sądu pracy. Termin do wniesienia odwołania wynosi 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę (art. 264 K.p.). W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub zostało dokonane z naruszeniem przepisów prawa, sąd pracy, stosownie do żądania pracownika, orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Wyboru rodzaju roszczenia dokonuje pracownik, jednak ostateczna decyzja należy do sądu pracy, który może odrzucić żądanie pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. W takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Jednak wobec pracowników chronionych sąd nie może nie uwzględnić ich żądania uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy przywrócenie do pracy jest niemożliwe z przyczyn określonych w art. 41¹ K.p. ze względu na ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy. Wówczas sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.

Ważne: Odszkodowanie za niezgodne z prawem lub nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony przysługuje pracownikowi w wysokości jego wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, z tym że nie może być niższe od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (art. 47¹ K.p.).

Kwestia wysokości odszkodowania w razie wydłużenia okresu wypowiedzenia była już rozpatrywana przez Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 10 listopada 1999 r. (sygn. akt I PKN 347/99, OSNP 2001/6/197) orzeczono na niekorzyść pracodawcy. Sąd stwierdził wówczas, że: "Odszkodowanie z art. 45 K.p. w związku z art. 47¹ K.p. przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia ustanowiony układem zbiorowym pracy, jeżeli wprowadza on dłuższe okresy wypowiedzenia niż przewidziane w art. 36 K.p.". Jednak w wyroku z dnia 22 kwietnia 2015 r. (sygn. akt II PK 176/14) wyraził odmienny pogląd. Uznał bowiem, że samo umowne wydłużenie okresu wypowiedzenia nie wpływa na wysokość odszkodowania jakiego może domagać się pracownik, któremu tę umowę wypowiedziano z naruszeniem przepisów lub bezzasadnie. Aby uzyskać wyższe odszkodowanie niezbędna jest bowiem wyraźna klauzula umowna o wysokości świadczenia na wypadek wadliwego wypowiedzenia stosunku pracy.

Zwracamy uwagę! Przy obliczaniu wysokości należnego pracownikowi odszkodowania stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Tak wynika z przepisu § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia o wynagrodzeniu.