Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych dla pracownika - członka zarządu

Pracownik był zatrudniony jako członek zarządu spółki z o.o. ds. handlu. Wskutek znacznego obciążenia obowiązkami, niemal codziennie wykonywał pracę w wymiarze 11-12 godzin. Pracodawca nie wypłacał mu wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych twierdząc, że nie ma do tego podstaw prawnych. Po rozwiązaniu umowy o pracę, pracownik domaga się zapłaty za pracę w nadgodzinach. Czy jego żądania są słuszne?

Zasadniczo osoby zajmujące stanowiska członków zarządu spółek nie mają prawa do wynagrodzenia i dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Jednakże przysługuje ono w sytuacji, gdy wadliwie zorganizowano pracę, zmuszając przez to pracownika do stałej pracy ponadnormatywnej.

Ważne: Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych (art. 151⁴ § 1 K.p.).

Definicję pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy zawiera art. 128 § 2 pkt 2 K.p. Pod tym pojęciem należy rozumieć pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Oznacza to, że osoby będące członkami zarządu spółek jako pracownicy zarządzający nie mają prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych. Przy tym brak prawa do tego wynagrodzenia jest niezależny od faktu, czy pracownik zajmujący ww. stanowisko otrzymuje równocześnie np. dodatek funkcyjny lub czy w kwotę jego wynagrodzenia wkalkulowano pracę w godzinach nadliczbowych.

Zwracamy uwagę! Zastosowanie art. 151⁴ § 1 K.p. nie może być wyłączone poprzez przyznanie członkom zarządu wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w zakładowym układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania. Zakładowy układ zbiorowy pracy nie może bowiem ustalać wynagrodzenia osób zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy (art. 241²⁶ § 2 K.p.). Przepis art. 241²⁶ § 2 K.p. ma zastosowania także do postanowień regulaminu wynagradzania (art. 77²§ 5 K.p.).

Wypełnianie obowiązków członka zarządu spółki wymaga wykonywania pracy niejednokrotnie ponad ustawowe normy czasu pracy, jednakże pracodawca nie jest uprawniony do stałego obarczania takiego pracownika pracą w ponadnormatywnym wymiarze. W razie stałego obciążenia tych pracowników pracą w godzinach nadliczbowych, uznać należy, że art. 151⁴ § 1 K.p. nie będzie miał zastosowania. Podkreślał to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 marca 1976 r. (sygn. akt I PR 13/76, OSNC 1976/10/230) wskazując, że: "(...) pracownik, nawet na kierowniczym czy innym samodzielnym stanowisku, nie może być zobowiązany przez zakład pracy do stałego świadczenia pracy ponad ustawowy czas pracy, i to bez wynagrodzenia, tylko dlatego, że jest to potrzebne do zachowania ciągłości pracy zakładu. Na zakładzie pracy spoczywa obowiązek takiego zorganizowania pracy, aby nie zachodziła potrzeba stałego zatrudniania pracowników poza ustawowym czasem pracy. Jeżeli - z przyczyn organizacyjnych - jest to niemożliwe, pracownikowi zajmującemu kierownicze lub inne samodzielne stanowisko pracy należy się wynagrodzenie za godziny nadliczbowe.". Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 czerwca 2004 r. (sygn. akt III PK 22/04, OSNP 2005/5/65). Cytowane orzeczenia wskazują, że stanowisko Sądu Najwyższego jest w tym zakresie już ugruntowane, co rzutuje także na orzecznictwo sądów niższych instancji.

Przy złej organizacji pracy, w której członek zarządu stale byłby zmuszony do pracy w godzinach nadliczbowych, nie można mu odmówić prawa do dodatkowego wynagrodzenia za tę pracę.

Powyższe potwierdza także treść przepisu art. 151⁴ § 1 K.p., który stanowi o pracy ponad normalnymi godzinami pracy w razie konieczności, co świadczy o tym, że chodzi tu o sporadyczną, szczególną sytuację, a nie stały stan rzeczy. W razie zaś ciągłego obciążenia pracą ponad normy czasu pracy, członek zarządu ma prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych na zasadach ogólnych określonych w Kodeksie pracy, chyba że regulacje wewnętrzne obowiązujące w spółce przewidują rozwiązania korzystniejsze.